کوش نامه

کوش نامه منظومه ای حماسی اساطیری است که در قرن ششم هجری (سال های ۵۰۰ تا ۵۰۴ هجری) توسط ایرانشاه بن ابی الخیر به زبان فارسی نوشته شده است.
بهمن نامه
برزونامه
فرامرزنامه
شاهنامه
گرشاسب نامه
کوش نامه که در نخستین سال های سدهٔ ششم هجری و به سبک شاهنامه سروده شده از تاریخ نامه های ملّی افسانه ای منظوم فارسی است که بخشی از رویدادهای تاریخ داستانی ایران باستان را به روایتی متفاوت با شاهنامهٔ فردوسی و شاهنامه های پیش از آن بازمی گوید. این اثر که پیداست بر پایهٔ روایاتی جز آنچه که مایهٔ کار فردوسی بوده سروده شده دارای نظمی زیبا و کم وبیش استوار است.
شاید بتوان گفت که کوش نامه، کتابی است یگانه به زبان فارسی که اشاره های قابل توجه دربارهٔ چین و ماچین دارد. در کوش نامه از چند افسانه و داستان که منشأ رومی دارد یاد شده و شرحی دربارهٔ هریک آمده است. از نه پارهٔ کتاب که مانوش رومی به هدیه برای کوش می فرستد، پنج دفتر آن داستان های شاهان روم است، که کوش نامه از آنان با عنوان پادشاهی افریقیس، داستان دقیانس (دقیانوس)، داستان پلاطس، پادشاهی اسطلیناس، و سرانجام داستان اسکندر یاد کرده است.
دست نوشته منحصر به فرد شناخته شده از کوش نامه به شمارهٔ 2780. OR در مجموعه ای مرکّب از چهار منظومه، در کتابخانهٔ موزهٔ بریتانیا محفوظ است. ویراستار این کتاب، جلال متینی استاد و رئیس پیشین دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه فردوسی است که مقدمه ای مفّصل برای آن نوشته است.

سرودۀ حکیم ایرانشان بن ابی الخیر، منظومه ای حماسی به فارسی بر وزن شاهنامۀ فردوسی. این منظومه در داستان کوش پیل دندان، پسر کوش و برادرزادۀ ضحاک، است که در روزگار فریدون و حتی پیش از او بر خاندان جمشید شورید. فریدون چون از کار ضحاک باز آمد کوش را توسط قارن پسر کاوه در چین اسیر کرد و دربند نهاد. پس از چندی، حکومت جنوب و مغرب را بدو داد، اما او دوباره بر فریدون شورید. صاحب مجمل التواریخ و القصص از این منظومه با نام «قصۀ کوش پیل دندان» نام برده است. سراینده این اثر را میان سال های ۵۰۱ـ۵۰۴ق به نظم درآورده و به غیاث الدین ابوشجاع محمد بن ملکشاه سلجوقی تقدیم کرده است. جلال متینی این اثر را تصحیح و با مقدمه ای محققانه به چاپ رسانده است (۱۳۷۷ش).