مهدی قلی هدایت

مهدی قلی هدایت، ملقب به مخبرالسلطنه (زادهٔ ۱۲۴۳ خورشیدی، تهران - درگذشتهٔ ۱۳۳۴ خورشیدی، تهران) از رجال عصر قاجار و پهلوی، و در مقاطع مختلف متصدی مناصب مختلفی ازجمله حکومت آذربایجان و فارس، نمایندگی مجلس در صدر مشروطه، وزارت علوم، وزارت فواید عامه، وزارت عدلیه، ریاست دیوان تمیز (دیوان عالی کشور) و بالاخره نخست وزیر ایران در دوره رضاشاه پهلوی بود؛ و نوه رضاقلی خان هدایت مازندرانی بود.
دائرةالمعارف فارسی، مصاحب، غلامحسین (سرپرست).
عاقلی، باقر. شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد سوم)، چاپ اول، تهران ۱۳۸۰، نشر گفتار.
عاقلی، باقر، خاندان های حکومت گر در ایران (جلد اول)، چاپ اول، تهران ۱۳۸۱، انتشارات علمی.
او فردی ادیب و سخندان، با تسلطی ممتاز به زبان و ادبیات فارسی، عربی، آلمانی بوده و تا حدی فرانسوی و انگلیسی می دانست. همچنین در فن گراوورسازی و کلیشه سازی سررشته داشت، به علم موسیقی علاقه بسیار می ورزید و کتابی نیز در زمینهٔ نت نویسی دستگاه های موسیقی ایرانی بر جای گذارد که نخستین نمونه در نوع خود است. در ریاضیات، هیئت، فلسفه و اصول تعلیم و تربیت نیز نوشته های متعددی دارد.
مهدی قلی هدایت در زمرهٔ رجال ناصری است که حوادث زندگی خود و اتفاقات کشور را به صورتی منظم یادداشت کرده، و این نوشتارها امروزه در قالب کتاب های متعدد یکی از منابع تاریخ معاصر است. مهم ترین اثر او در این زمینه کتاب خاطرات و خطرات است.
هدایت قریب پنجاه سال و در عصر پنج پادشاه، گاه در مقام استانداری و وکالت، گاه در مقام وزارت و صدارت، در صحنه سیاسی ایران بازیگری داشت و از مهره های اساسی تاریخ معاصر به شمار می رود.

مهدی قلی هدایت (۱۲۴۳ تهران - ۱۳۳۴ تهران) نخست وزیر ایران در دوره رضاشاه پهلوی بود.
•

[ویکی فقه] حاج مهدیقلی هدایت در سال ۱۲۸۰ ق به دنیا آمد. وی وقایع نگار بوده و مناصب مختلف حکومتی را در دوران قاجار داشته است.
حاج مهدیقلی هدایت پسر علیقلی خان مخبرالسلطنه و نوه رضاقلی خان هدایت است که در سال (۱۲۸۰ ق) متولد شد و پس از فراگرفتن مقدمات در (۱۲۹۵ ق) برای تحصیل عازم آلمان گردید. وی در (۱۲۹۷) به ایران مراجعت کرده و به تکمیل مطالعات خود در رشته زبان فارسی و عربی پرداخت و در فراگرفتن فن موسیقی سعی بلیغ کرد.
فعالیت ها
در (۱۳۰۳) به سمت معلم زبان آلمانی در دارالفنون مشغول به کار شد و در (۱۳۱۱) با سمت پیش خدمتی خاص ناصرالدین شاه، رسما وارد خدمات دولتی گردید. در (۱۳۱۶) به ریاست اداره پست و گمرک و تلگراف خانه تبریز منصوب و در اواخر همان سال از سمت خود استعفا داده و عازم تهران شده و به ریاست مدرسه علمیه و سرپرستی مدارس دیگر نیز تعیین گردید. وی در مسافرت دوم مظفرالدین شاه به فرنگ بنا به میل میرزا علی اصغرخان امین السلطان به قافله پیوست. پس از صدور فرمان مشروطیت، به اتفاق برادرش مرتضی قلی خان صنیع الدوله، حاج محتشم السلطنه، حسن اسفندیاری و میرزا حسن خان پیرنیا (مؤتمن الملک) مامور تهیه قانون انتخابات شد و انتخابات دوره اول قانونگذاری را انجام داد.
منصب وزارت و حکومت
وی در اولین کابینه قانونی ایران به ریاست سلطان علی خان وزیر افخم، به وزارت معارف منصوب شد و قبل از اینکه مجلس شورای ملی ایران به دستور محمدعلی شاه و به دست لیاخوف روسی به توپ بسته شود به حکومت آذربایجان منصوب شد. پس از شروع جنگ های داخلی آذربایجان، قورخانه دولتی را به ملت تسلیم کرد و عازم اروپا شد و مشوق و محرک علیقلی خان سردار اسعد به بازگشت به ایران گردید که بالاخره او را روانه ایران کرد که با کمک محمدولی خان سپهسالار تنکابنی در (۱۳۲۷ ق) تهران را فتح کردند.پس از فتح تهران به دست آزادی خواهان مجددا به حکومت آذربایجان منصوب شد و تا شعبان (۱۳۲۹ ق) مدت دو سال تمام در این سمت باقی بود. سپس استعفا کرده و عازم اروپا گردید و در اواخر همان سال مقارن با اولتیماتوم روسیه به ایران، وارد تهران شد و در شعبان (۱۳۳۰ ق) به حکومت فارس منصوب شده و تا ذی القعده (۱۳۳۳ ق) در فارس خدمت کرد. در (۱۳۳۸ ق) در دولت میرزا حسن خان مشیرالدوله ابتدا به سمت وزیر دارایی به کار مشغول شد و مانع دخالت آرمیتاژ اسمیت مستشار انگلیسی در امر مالیه گردید. در همان سال که مصادف با قیام شیخ محمد خیابانی بود برای مرتبه سوم به حکومت آذربایجان مامور گردید. پس از پایان کار شیخ محمد خیابانی، گرفتار کودتای لاهوتی شده و پس از شکست کودتا از راه قفقاز به تهران مراجعت کرد. وی در سال (۱۳۴۱ ق) در کابینه میرزا حسن خان مستوفی الممالک به وزارت فواید عامه منصوب گردید و در (۱۳۰۶ ش) مامور تشکیل کابینه شده و تا (۱۳۱۲)؛ یعنی شش سال متوالی در این سمت انجام وظیفه کرد.
عناوین مرتبط
...