کنستانتین ادواردوویچ تسیولکوفسکی (به انگلیسی: Konstantin Eduardovich Tsiolkovsky به روسی: Константи́н Эдуа́рдович Циолко́вский) یک دانشمند خودآموختهٔ روس در زمینهٔ هوانوردی و فضانوردی بود. وی در کنار رابرت گُدارد آمریکایی و هرمان اوبرت آلمانی، یکی از سه بنیان گذار دانش موشک و فضانوردی به شمار می رود. او بدون اطلاع از کارهای دو دانشمند دیگر، مبانی نظری حرکت موشک و سفر در فضا را تدوین کرد و معادلهٔ اصلی حرکت موشک را که به «معادلهٔ تسیولکوفسکی» معروف است به دست آورد. ایده های مهم دیگری همچون استفاده از سوخت مایع برای موشک ها، موشک های چند مرحله ای، قرار دادن ماهواره در مدار، ساخت ایستگاه فضایی و فرستادن انسان به فضا، نخستین بار توسط تسیولکوفسکی مطرح شدند.
ویلیامز، بریل؛ اپشتاین، ساموئل (۱۳۳۸). پیشروان موشک سازی. ترجمهٔ ابوالقاسم حالت. تهران: مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین.
آسیموف، ایزاک (۱۳۶۶). دائرةالمعارف دانشمندان علم و صنعت. ۲. ترجمهٔ محمود مصاحب. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گیلیپسی، چارلز کولستون (۱۳۸۷). زندگینامهٔ علمی دانشوران. ۴. ترجمهٔ احمد آرام و دیگران. تهران: شرکت انتشارات علمی و هرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۸۹۹-۶.
اسنگ، ناتان (۱۳۸۶). مسابقهٔ فضایی. ترجمهٔ آرش عزیزی. تهران: ققنوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۷۵۱-۱.
ریگدن، جان و دیگران (۱۳۸۱). دانشنامه فیزیک. ۲. ترجمهٔ محمد ابراهیم ابوکاظمی و دیگران. زنجان: مکان مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه. شابک ۹۶۴-۵۵۱۵-۳۵-۱.
تسیولکوفسکی در ۵ سپتامبر ۱۸۵۷ در ناحیه «ریازان» (Ryazan) روسیه در روستای «ایژفسکوی» (Izhevskoy) در یک خانواده متوسط متولد شد. پدر او یک جنگل بان بود. وی در نه سالگی به بیماری مخملک (تب سرخ) مبتلا شد و شنوایی خود را برای همیشه از دست داد. به همین دلیل از ادامه تحصیل در مدرسه بازماند و از آن به بعد تحصیلاتش را به صورت خودآموز در خانه ادامه داد. در این دوران وی شخصی گوشه گیر بود و بیشتر اوقاتش را با مطالعه می گذراند. او به علوم طبیعی به ویژه ریاضی و فیزیک و نیز اخترشناسی علاقهٔ زیادی داشت. در ۱۸۷۳، در شانزده سالگی پدرش او را به مسکو فرستاد تا به مطالعاتش ادامه بدهد. وی سه سال در کتابخانه ای در موسکو به مطالعه پرداخت و به موضوعات مربوط به سفر بین سیاره ای علاقه مند شد. سپس به روستای زادگاهش برگشت و در یک مدرسه کوچک مشغول تدریس شد. در همین دوران تحقیقاتی دربارهٔ نظریهٔ جنبشی گازها و اندازه گیری سرعت نور انجام داد. این دو مسئله قبلاً حل شده بودند اما تسیولکوفسکی به دلیل کمبود منابع از حل آن ها بی خبر بود. وی نتایج تحقیقاتش را برای انجمن شیمی و فیزیک سنت پترزبورگ ارسال کرد. شیمیدان معروف دمیتری مندلیف که از اعضای انجمن بود، نامه ای در جواب تسیولکوفسکی نوشت و به او اطلاع داد که این مسئله ها حدود بیست سال قبل حل شده اند. اما از تسیولکوفسکی خواست که انجمن را در جریان تحقیقات آینده اش قرار بدهد.
تسیولکوفسکی تمام درس های دبیرستان و بخش عمده درس های دانشگاه را مطالعه کرد. سپس بدون شرکت در کلاس ها، در ۱۸۸۰ در آزمون معلمی قبول شد و یک سال بعد برای تدریس به شهر «بوروفسک» (borovsk) در ۹۶ کیلومتری جنوب غربی مسکو رفت. وی در آنجا معلم ریاضی و هندسه بود. این شغل به او فرصت می داد وقت بیشتری به مطالعه و تحقیق اختصاص دهد. در این مدت با همسرش «واروارا سوکولووا» (Varvara Sokolova) آشنا شد و ازدواج کرد. تسیولکوفسکی در آن هنگام کم کم از گمنامی و انزوا خارج می شد. وی با مندلیف در انجمن شیمی و فیزیک ارتباط داشت و برخی مقالاتش در زمینهٔ هوانوردی در نشریات مختلف چاپ شده بود و توجه بعضی از دانشمندان و علاقه مندان را جلب کرده بود. به همین دلیل مقداری کمک مالی برای ادامه تحقیقاتش در اختیار وی قرار گرفت. تسیولکوفسکی با استفاده از همین کمک ها نخستین تونل باد روسیه را ساخت و با استفاده از آن مشغول آزمایش و تحقیق شد.
مدتی بعد یک پست جدید معلمی در شهر «کالوگا» به او پیشنهاد شد. این شهر از شهرهای قبلی بزرگ تر بود و منابع بیشتری برای مطالعه و پژوهش در اختیار تسیولکوفسکی قرار می داد. وی به آن جا رفت و تا سال ۱۹۲۰ که بازنشسته شد، به شغل معلمی ادامه داد. او در کالوگا به دانش فضانوردی علاقه مند شد و شروع به پژوهش در این زمینه کرد. اما دههٔ ۱۹۱۰ برای او مصیبت هایی به همراه داشت. پسرش در ۱۹۰۲ خودکشی کرد و در حادثه سیل ۱۹۰۸ بسیاری از دست نوشته هایش از بین رفت. دخترش نیز در سال ۱۹۱۱ به دلیل فعالیت های انقلابی دستگیر شد. با این حال او در تمام این مدت به فعالیت های علمی اش ادامه داد. در ۱۸۹۸ نتایج تحقیقاتش را در قالب یک رساله سنگین علمی برای نشریه ای به نام «مطالعات علمی» فرستاد. آن ها در مورد ارزش علمی این رساله تردید داشتند و آن را پنج سال بعد در ۱۹۰۳ منتشر کردند. اما با انتشار رساله نیز توجه چندانی از سوی دانشمندان روسیه به آن نشد. از آنجا که این رساله فقط به زبان روسی نوشته شده بود، در خارج از روسیه نیز کسی از آن مطلع نشد. با این حال او به تحقیق و انتشار مقالات علمی ادامه داد. تا قبل از انقلاب روسیه توجه چندانی به کارهای تسیولکوفسکی نشد. او در این باره می نویسد: «برای من مشکل بود که سال ها به تنهایی کار کنم بی آن که حتی امکان امید یا کمکی باشد.»
ویلیامز، بریل؛ اپشتاین، ساموئل (۱۳۳۸). پیشروان موشک سازی. ترجمهٔ ابوالقاسم حالت. تهران: مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین.
آسیموف، ایزاک (۱۳۶۶). دائرةالمعارف دانشمندان علم و صنعت. ۲. ترجمهٔ محمود مصاحب. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گیلیپسی، چارلز کولستون (۱۳۸۷). زندگینامهٔ علمی دانشوران. ۴. ترجمهٔ احمد آرام و دیگران. تهران: شرکت انتشارات علمی و هرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۸۹۹-۶.
اسنگ، ناتان (۱۳۸۶). مسابقهٔ فضایی. ترجمهٔ آرش عزیزی. تهران: ققنوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۷۵۱-۱.
ریگدن، جان و دیگران (۱۳۸۱). دانشنامه فیزیک. ۲. ترجمهٔ محمد ابراهیم ابوکاظمی و دیگران. زنجان: مکان مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه. شابک ۹۶۴-۵۵۱۵-۳۵-۱.
تسیولکوفسکی در ۵ سپتامبر ۱۸۵۷ در ناحیه «ریازان» (Ryazan) روسیه در روستای «ایژفسکوی» (Izhevskoy) در یک خانواده متوسط متولد شد. پدر او یک جنگل بان بود. وی در نه سالگی به بیماری مخملک (تب سرخ) مبتلا شد و شنوایی خود را برای همیشه از دست داد. به همین دلیل از ادامه تحصیل در مدرسه بازماند و از آن به بعد تحصیلاتش را به صورت خودآموز در خانه ادامه داد. در این دوران وی شخصی گوشه گیر بود و بیشتر اوقاتش را با مطالعه می گذراند. او به علوم طبیعی به ویژه ریاضی و فیزیک و نیز اخترشناسی علاقهٔ زیادی داشت. در ۱۸۷۳، در شانزده سالگی پدرش او را به مسکو فرستاد تا به مطالعاتش ادامه بدهد. وی سه سال در کتابخانه ای در موسکو به مطالعه پرداخت و به موضوعات مربوط به سفر بین سیاره ای علاقه مند شد. سپس به روستای زادگاهش برگشت و در یک مدرسه کوچک مشغول تدریس شد. در همین دوران تحقیقاتی دربارهٔ نظریهٔ جنبشی گازها و اندازه گیری سرعت نور انجام داد. این دو مسئله قبلاً حل شده بودند اما تسیولکوفسکی به دلیل کمبود منابع از حل آن ها بی خبر بود. وی نتایج تحقیقاتش را برای انجمن شیمی و فیزیک سنت پترزبورگ ارسال کرد. شیمیدان معروف دمیتری مندلیف که از اعضای انجمن بود، نامه ای در جواب تسیولکوفسکی نوشت و به او اطلاع داد که این مسئله ها حدود بیست سال قبل حل شده اند. اما از تسیولکوفسکی خواست که انجمن را در جریان تحقیقات آینده اش قرار بدهد.
تسیولکوفسکی تمام درس های دبیرستان و بخش عمده درس های دانشگاه را مطالعه کرد. سپس بدون شرکت در کلاس ها، در ۱۸۸۰ در آزمون معلمی قبول شد و یک سال بعد برای تدریس به شهر «بوروفسک» (borovsk) در ۹۶ کیلومتری جنوب غربی مسکو رفت. وی در آنجا معلم ریاضی و هندسه بود. این شغل به او فرصت می داد وقت بیشتری به مطالعه و تحقیق اختصاص دهد. در این مدت با همسرش «واروارا سوکولووا» (Varvara Sokolova) آشنا شد و ازدواج کرد. تسیولکوفسکی در آن هنگام کم کم از گمنامی و انزوا خارج می شد. وی با مندلیف در انجمن شیمی و فیزیک ارتباط داشت و برخی مقالاتش در زمینهٔ هوانوردی در نشریات مختلف چاپ شده بود و توجه بعضی از دانشمندان و علاقه مندان را جلب کرده بود. به همین دلیل مقداری کمک مالی برای ادامه تحقیقاتش در اختیار وی قرار گرفت. تسیولکوفسکی با استفاده از همین کمک ها نخستین تونل باد روسیه را ساخت و با استفاده از آن مشغول آزمایش و تحقیق شد.
مدتی بعد یک پست جدید معلمی در شهر «کالوگا» به او پیشنهاد شد. این شهر از شهرهای قبلی بزرگ تر بود و منابع بیشتری برای مطالعه و پژوهش در اختیار تسیولکوفسکی قرار می داد. وی به آن جا رفت و تا سال ۱۹۲۰ که بازنشسته شد، به شغل معلمی ادامه داد. او در کالوگا به دانش فضانوردی علاقه مند شد و شروع به پژوهش در این زمینه کرد. اما دههٔ ۱۹۱۰ برای او مصیبت هایی به همراه داشت. پسرش در ۱۹۰۲ خودکشی کرد و در حادثه سیل ۱۹۰۸ بسیاری از دست نوشته هایش از بین رفت. دخترش نیز در سال ۱۹۱۱ به دلیل فعالیت های انقلابی دستگیر شد. با این حال او در تمام این مدت به فعالیت های علمی اش ادامه داد. در ۱۸۹۸ نتایج تحقیقاتش را در قالب یک رساله سنگین علمی برای نشریه ای به نام «مطالعات علمی» فرستاد. آن ها در مورد ارزش علمی این رساله تردید داشتند و آن را پنج سال بعد در ۱۹۰۳ منتشر کردند. اما با انتشار رساله نیز توجه چندانی از سوی دانشمندان روسیه به آن نشد. از آنجا که این رساله فقط به زبان روسی نوشته شده بود، در خارج از روسیه نیز کسی از آن مطلع نشد. با این حال او به تحقیق و انتشار مقالات علمی ادامه داد. تا قبل از انقلاب روسیه توجه چندانی به کارهای تسیولکوفسکی نشد. او در این باره می نویسد: «برای من مشکل بود که سال ها به تنهایی کار کنم بی آن که حتی امکان امید یا کمکی باشد.»
wiki: کنستانتین تسیولکوفسکی