شیر و خورشید

سکه متعلق به دروان جهانگیرشاه پادشاه هند   کاشی با نشان شیر و خورشید متعلق به دوره ایلخانی در دامغان   شیروخورشید   پرچم امپراتوری گورکانی هند
شیر و خورشید نشانی است که تا پیش از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ نماد ملی ایران بود. این نشان آمیزه ای از فرهنگ های کهن میان رودان، ایران، تازی، ترک، یهودی و مغول است. ریشه نماد شیر و خورشید نشان ستاره بینی، خورشید در صورت فلکیِ اسد (شیر) در منطقةالبروج بوده است.
در هنگام زمامداری دودمان های ترک و نزدیک سده ششم هجری، نشان شیر و خوشید از ستاره بینی به کارهای هنری در قلمرو اسلامی از مصر تا آسیای میانه وارد شد. از دوران سلجوقیان روم سکه هایی با نقش شیر و خورشید را می توان یافت و سپس این نشان از سده نهم هجری (پانزدهم میلادی) به طور ناپیوسته بر روی پرچم های ایران نقش بسته است.
نشان شیر و خورشید در هر دودمانی از تاریخ ایران به گونه های مختلفی تعبیر شده است. در آغاز تنها نشانی اخترشناسانه بوده است نه نمادی حکومتی. در دوران صفویه این نشان تعبیری شیعی/ایرانی پیدا می کند. از زمان شاهان پس از آقامحمدخان قاجار و هم زمان با دگرگونی های فکری و اجتماعی در آن هنگام، تعبیر شیعی این نشان رفته رفته کمرنگ شد. در این دوران این نشان، نادرست به ایران پیش از اسلام نسبت داده می شود. نشان شیر و خورشید پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با نشان کنونی جمهوری اسلامی جایگزین شد.

شیر و خورشید (ابهام زدایی). شیر و خورشید ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد.
نشان شیر و خورشید
نشان افتخار شیر و خورشید ایران
جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران
نشان شیر و خورشید سرخ ایران
نشان شیر و خورشید (داستان)
سرود پرچم شیر و خورشید ایران
کشتی شیر و خورشید تنها ناو توپدار ایران در دریای خزر در دوران قاجار

شیر و خورشید از نمادهای ملّی ایران.
• «عده ای خیال می کردند نماد شیر و خورشید در میان پرچم ایران یک نماد سلطنتی و شاهنشاهی است، در حالی که شیر نماد حضرت علی (ع) و خورشید نماد حضرت محمد (ص) است و در دوران گذشته اضافه کردن تاج به این نماد باعث سلطنتی شدن آن شد». -> علی یونسی
• «هر چند برای نماد هلال احمر احترام زیادی قایلیم، اما پیشنهاد می کنم نماد شیر و خورشید که نماد حضرت محمد (ص) و علی (ع) است جایگزین نماد کنونی هلال احمر شود». -> علی یونسی
• «اگر زمانی با بی مهری یکی از نشانه های هویت فرهنگی نیاکان خود را به کنار گذاشته ایم، اکنون با مهربانی پذیرای نشانِ شیر و خورشید سرخ ایرانی به جای هلال احمرِ عثمانی، در یاری رساندن به نیازمندان باشیم.» -> کوروش نیکنام
• «در زمان صفویان، سلاطین عثمانی نشانِ ماه را برای خود برگزیدند و از آن زمان نماد شیر و خورشید در برابری با هلالِ ماه عثمانی، بیش از پیش ارزش یافت، آغا محمدخان قاجار نیز به سفارش مشاورانش که این نگاره را مظهر حضرت علی (ع) یعنی اسدالله می دانستند، نشان شیر و خورشید را برگزید و در برخی از نگاره ها بر پایه باور به حضرت امیرالمؤمنین، به دستِ شیر، شمشیر نیز افزوده شد. هرچند نشان شیر و خورشید با اندکی دگرگونی به عنوان یک نشان ملی، دولتی و مذهبی در برخی از بیرق های عزاداری نیز جای گرفت ولی پس از پیروزی انقلاب به گمانِ اینکه شیر و خورشید یک نمادِ سلطنتی است، از میان برداشته شد.» -> کوروش نیکنام
• «نشانِ شیر و خورشید یکی از کهن ترین نمادهای ملی ایرانیان است، نگهداری این نماد در گذر هزاره ها نشانه ارزشِ آن نزد نیاکانمان بوده است. یادگارهای بدست آمده از دو نماد خورشید و شیر، هر کدام جداگانه به اندازه ای برجسته است که بیگمان از ارزشِ ویژه این دو نماد در فرهنگ و باورهای گذشته ایران سخن می گوید.» -> کوروش نیکنام
• «هلال احمر که از سه دهه پیش جایگزین شیروخورشید سرخ، آرم جمعیت شیروخورشید سرخ ایران شد درست تصویر برعکس پرچم سرخ رنگ دولت امپراتوری منقرض شده عثمانی است...» -> خسرو معتضد
• «به نظر من اگر در زمانی که موج نظرات عمومی از رژیم سابق برانگیخته شده بود تا حدی که شیروخورشید نیز اشتباها آرم سلطنتی انگاشته شد، کسانی بودند که مشفقانه توضیح می دادند «شیر» نشانه «شیرخدا» یعنی مولای متقیان و خورشید نشانه درخشش دین مبین اسلام است و پرچم های پیش از اسلام، هرگز دارای این نماد نبوده اند.» -> خسرو معتضد