سید محمدکاظم شریعتمداری

سید محمّدکاظم شریعتمداری ( ۱۵ دی ۱۲۸۴، تبریز - ۱۴ فروردین ۱۳۶۵ تهران ) موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران و دارالتبلیغ اسلامی و از روحانیون و مراجع تقلید شیعه بود.
پس از انقلاب بین او و روح الله خمینی در جریان کودتای نوژه، مخالفت او با اصل ولایت فقیه و درگیری های حزب جمهوری خلق مسلمان ایران اختلافاتی به وجود آمد که موجب خانه نشینی او و سلب مرجعیتش توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شد. حسن شریعتمداری فرزند او نیز، از فعالان سیاسی و از منتقدان جمهوری اسلامی ایران است.
محتویات [نمایش]
نسبنیاز به منبع [ویرایش]
سید محمد کاظم شریعتمداری از سلسله ساداتی است که نسبش به امام سجاد منتهی می شود. یکی از اجداد وی ابوالقاسم جعفر بن حسین از نوادگان حسن اَفطَس بن علی اصغر بن امام زین العابدین بوده، که اکنون در بروجرد به امامزاده جعفر معروف است.
تحصیلات [ویرایش]
سید کاظم شریعتمداری تحصیلاتش را در علوم دینی در تبریز آغاز کرد و قبل از سن بلوغ در درس مکاسب حاضر شد و در ۱۸ سالگی خود مکاسب تدریس می نمود. وی در خاطراتش آغاز تحصیل را اینگونه بیان می کند:
«در اوایل تحصیل علوم دینی، در تبریز، مختصر تردیدی در خانوادهٔ ما برای ادامهٔ این رشته پیدا شد. شبی در خواب دیدم که پنجرهٔ اتاق نشیمن ما باز شد و حضرت رسول اکرم ( ص ) تشریف آوردند که در دست مبارک شان یک جلد کتاب شرایع محقق بود و کتاب را باز کرده و فرمودند: «فرزندم، بیا، من خودم به تو درس بگویم. » و صفحهٔ اول شرایع را از زبان پیامبر درس خواندم و از خواب بیدار شدم و دیگر تردیدمان از بین رفت و تحصیلاتم را تعقیب نمودم. » [۱]
وی پس از اتمام دروس سطح، دو سال در درس خارج میرزا صادق تبریزی و میرزا ابوالحسن انگجی که از علمای معروف تبریز بودند، شرکت نمود و در سال ۱۳۰۳ شمسی، برای ادامهٔ تحصیل، به حوزهٔ علمیهٔ قم رفت و در درس عبدالکریم حائری یزدی شرکت نمود و دورهٔ خارج فقه و اصول را در نزدعبدالکریم حائری یزدی تا زمان فوتش آموخت و همزمان همان درس را برای همدوره های خود مانند: حاج ملاعلی معصومی ( آخوند همدانی ) ، سید ابوالفضل موسوی زنجانی، سید رضا زنجانی و روح الله خمینی درس می داد.
بعد از مرگ سید حسین طباطبایی بروجردی در سال ۱۹۶۲، وی به عنوان یکی از مراجع پیشتاز با مقلدانی از ایران، پاکستان، هندوستان، لبنان، کویت و قسمت های جنوبی خلیج فارس تبدیل شد [۲] که به همراه سید محمدرضا گلپایگانی و مرعشی نجفی در قم مشهور به آیات ثلاثه شدند که بلندپایه ترین روحانیون و مراجع ایران به شمار می آمد. [۳]
محمدکاظم شریعتمداری و روح الله خمینی
تلاش برای نجات سید روح الله خمینی [ویرایش]
در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به سبب مخالفت بسیار شدید روح الله خمینی با اصول شش گانه انقلاب سفید، شاه وی را دستگیر و به تهران برد و زندانی کرد. طبق قانون اساسی مشروطه مجتهدین و مراجع تقلید مصونیت از محاکمه داشتند و روح الله خمینی به عنوان مرجع تقلید معروف نبود، لذا قصد محاکمه و اعدام وی را داشتند. برای نجات روح الله خمینی از اعدام و نیز آزادسازی آقای قمّی و محلاّتی از زندان، آیت الله شریعتمداری به تهران رفت و روح الله خمینی را به عنوان مرجع معرفی کرد تا از اعدام وی جلوگیری کند. [۴]
شریعتمداری در این زمینه می گوید: «ما همان موقع به تهران آمدیم و در شاه عبدالعظیم تمام علمای شهرستان ها را جمع کردیم و از مرحوم آیت اللّه میلانی که در مشهد تشریف داشتند خواهش کردیم که به آنجا بیایند و چون در آن موقع راجع به آیت اللّه خمینی نظر محاکمه و شدّت عمل داشتند و حتّی روزنامه های آن موقع صحبت از اعدام می کردند، از آن نظر لازم دیدیم که پیشگیری بشود. حضور ما در تهران یکی دو ماه طول کشید و تا حدودی آن خیال باطل از بین رفت و یک اعلامیّه یازده مادّه ای صادر کردیم و تمام ادّعاهای دولت را رد کردیم. [۵]»
حسینعلی منتظری در این باره خاطره ای را نقل می کند و می گوید: «من متن تلگرافی را ( که تهیّه کرده بودم ) خواندم که از آقای خمینی به عنوان آیت اللّه و مرجع عالیقدر تقلید اسم نام برده بودم، یکی از آقایان گفت: ایشان که مرجع تقلید نیست!، چه کسی از ایشان تقلید می کند؟، گفتم من از ایشان تقلید می کنم ( پس ایشان مرجع تقلید است! ) . [۶]»
پس از انقلاب [ویرایش]
شریعتمداری پس از انقلاب ایران، با اختیارات ولی فقیه، در اصل ۱۱۰ قانون اساسی مخالفت کرد. وی مخالف اختیارات نامحدود ولی فقیه بود و به این اصل در قانون اساسی رای نداد. [۷] پس از دستگیری صادق قطب زاده به جرم تلاش برای کودتای نوژه و بمب گذاری در خانه روح الله خمینی، نام شریعتمداری به عنوان یکی از حمایت کنندگان وی مطرح شد که باعث خانه نشینی وی تا آخر عمر گشت. قطب زاده اعدام شد و احمد عباسی ( داماد شریعتمداری ) ، دکتر جواد مناقبی و سید مهدی مهدوی به عنوان رابط به زندان محکوم شدند. در هشتم اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ وی توسظ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از مرجعیت عزل شد. [۸]
آیت الله منتظری در دیدار با آیت الله سید محمدکاظم شریعتمداری
پس از آن طرفداران سید محمد کاظم شریعتمداری در تبریز به خیابان ها آمدند و با سر دادن شعار "مرگ بر خمینی" اعتراض خود را نشان دادند. [۹]
محمد کاظم شریعتمداری موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران نیز بود و در جریان درگیری های اسفند ۱۳۵۸، هواداران او در تبریز موفق به تصرف ساختمان رادیو و تلویزیون تبریز شد. که با پیام روح الله خمینی به شریعتمداری برای خروج از حزب و اعدام ده تن از هوادارانش توسط دادگاه انقلاب تبریز، این حزب سرکوب و منحل اعلام شد. [۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
حسینعلی منتظری در خاطرات خود آورده است که بنا به شنیده های وی از برخی منابع حکومتی، ماجرای کودتای منتسب شده به قطب زاده ساختگی بوده است. [۱۴][۱۵]
وی موسس دارالتبلیغ اسلامی بود که توسط جمهوری اسلامی مصادره شد و به دفتر تبلیغات اسلامی تغییر نام داد. حسینیهٔ شخصی ایشان هم به سرنوشت مشابهی . . .