میرنظام الدین علی شیر نوائی (۸۴۴ ه.ق در هرات - ۹۰۶ ه.ق) شاعر، دانشمند و سیاستمدار برجسته روزگار فرمانروایی تیموریان و معاصر سلطان حسین بایقرا (۸۴۴ – ۹۱۱ ه.ق) بوده است.
نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علیشیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳
نوایی، امیرعلیشیر. رساله مفردات (در فن معما)، با مقدمه، تصحیح، توضیح و تحشیه دکتر امیر نعمتی لیمایی و مهدی قاسم نیا، تهران: مشکوه دانش، ۱۳۹۴
نوایی، امیرعلیشیر. مناجات امیرعلیشیر نوایی، با ترجمه، مقدمه، توضیح و تحشیه دکتر امیر نعمتی لیمائی و مهدی قاسم نیا، تهران: انتشارات جنگل و دانشگاه عدالت، ۱۳۹۵
نوایی، امیرعلیشیر، خمسه المتحیرین، ترجمه محمد نخجوانی، به کوشش مهدی فرهانی منفرد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمیمه شماره ۱۲نامه فرهنگستان، خرداد۱۳۸۱
نوایی، امیرعلیشیر، میزان الاوزان، ترجمه و تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تهران؛ تکدرخت، ۱۳۹۱
نوایی، امیرعلیشیر. تذکره مجالس النفائس، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: کتابخانه منوچهری، ۱۳۶۳
نوایی، امیرعلیشیر. دیوان امیرعلیشیر نوایی، به اهتمام رکن الدین همایونفرخ، تهران: اساطیر، ۱۳۷۵،
نوایی، امیرعلیشیر. نظم الجواهر، گردآوری و ترجمه و ترجمه بهمن اکبری و سیومه غنی آوا، تهران: الهدی، ۱۳۸۷
نوایی، امیرعلیشیر. محاکمة اللغتین، تصحیح و ترجمه دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر اختر، ۱۳۸۸
شگفته، صغری بانو. شرح احوال و آثار فارسی امیرعلیشیر نوایی متخلص به فانی، تهران: الهدی، ۱۳۸۷
واحدی جوزجانی، محمدیعقوب. امیرعلیشیر نوایی (فانی)، کابل: انجمن تاریخ، ۱۳۴۶
فرهانی منفرد، مهدی. پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۱
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، مکارم الاخلاق: شرح احوال امیرعلیشیر نوایی، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب، ۱۳۷۸
امیر علی شیر نوایی نام او علی شیر بن غیاث الدین کیچکنه بخشی یا کیچکینه بهادر و ملقب به «نظام الدین» است. او از نامدارترین سیاستمداران و فرهنگمردان روزگار فرمانروایی تیموریان به شمار می آید.
او مردی نیکوصفت و دانشمند و شاعر بوده اشعار بسیاری به دو زبان فارسی و ترکی جغتایی(ازبکی) دارد به همین جهت مشهور به «ذواللسانین» بود. تخلص او در اشعار ترکی «نوائی» و در اشعار فارسی «فانی» است.
وی در سال ۸۴۴ ه.ق در هرات متولد شد و تحصیلات اولیه خود را نزد پدرش کیچکینه بخشی -که از جمله امرای دربار تیموریان بود - کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیل به سمرقند رفت. علی شیر در خردسالی با سلطان حسین میرزا همدرس و هم مدرسه بود. نوائی از آن پس به منظور تحصیل معارف و کمالات خراسان و سمرقند و بسیاری از شهرهای دیگر را سیاحت کرد و در آن میان گرفتار فقر و فاقه ای سخت شد. با به سلطنت رسیدن سلطان حسین میرزا امیر علی شیر به حکم دوستی دیرینه به نزد او رفت و به گرمی از سوی وی مورد استقبال واقع گردید. آنچه روشن است او در این هنگام از جمله توانمندترین چهره های سیاسی دربار به شما می آمده است. از جمله مقام ها و مناصبی که از سوی سلطان حسین میرزا به امیر علی شیر واگذار گردید می توان به تصدی مقام مهرداری، امارت دیوان اعلی حکومت هرات و حکومت استرآباد. اشاره داشت. با وجود این، گفتنی است امیر علی شیر بیشتر مایل بود تنها ندیم و مشاور سلطان باشد و بدین سبب به تقریب از پذیرش مناصب سیاسی گریزان بود. امیر علی شیر سرانجام به سال ۹۰۶ در شهر هرات درگذشت.
نعمتی لیمایی، امیر. بررسی زندگی سیاسی و واکاوی کارنامه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امیر علیشیر نوایی، تهران: وزارت امور خارجه و مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳
نوایی، امیرعلیشیر. رساله مفردات (در فن معما)، با مقدمه، تصحیح، توضیح و تحشیه دکتر امیر نعمتی لیمایی و مهدی قاسم نیا، تهران: مشکوه دانش، ۱۳۹۴
نوایی، امیرعلیشیر. مناجات امیرعلیشیر نوایی، با ترجمه، مقدمه، توضیح و تحشیه دکتر امیر نعمتی لیمائی و مهدی قاسم نیا، تهران: انتشارات جنگل و دانشگاه عدالت، ۱۳۹۵
نوایی، امیرعلیشیر، خمسه المتحیرین، ترجمه محمد نخجوانی، به کوشش مهدی فرهانی منفرد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمیمه شماره ۱۲نامه فرهنگستان، خرداد۱۳۸۱
نوایی، امیرعلیشیر، میزان الاوزان، ترجمه و تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تهران؛ تکدرخت، ۱۳۹۱
نوایی، امیرعلیشیر. تذکره مجالس النفائس، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: کتابخانه منوچهری، ۱۳۶۳
نوایی، امیرعلیشیر. دیوان امیرعلیشیر نوایی، به اهتمام رکن الدین همایونفرخ، تهران: اساطیر، ۱۳۷۵،
نوایی، امیرعلیشیر. نظم الجواهر، گردآوری و ترجمه و ترجمه بهمن اکبری و سیومه غنی آوا، تهران: الهدی، ۱۳۸۷
نوایی، امیرعلیشیر. محاکمة اللغتین، تصحیح و ترجمه دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر اختر، ۱۳۸۸
شگفته، صغری بانو. شرح احوال و آثار فارسی امیرعلیشیر نوایی متخلص به فانی، تهران: الهدی، ۱۳۸۷
واحدی جوزجانی، محمدیعقوب. امیرعلیشیر نوایی (فانی)، کابل: انجمن تاریخ، ۱۳۴۶
فرهانی منفرد، مهدی. پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۱
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، مکارم الاخلاق: شرح احوال امیرعلیشیر نوایی، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب، ۱۳۷۸
امیر علی شیر نوایی نام او علی شیر بن غیاث الدین کیچکنه بخشی یا کیچکینه بهادر و ملقب به «نظام الدین» است. او از نامدارترین سیاستمداران و فرهنگمردان روزگار فرمانروایی تیموریان به شمار می آید.
او مردی نیکوصفت و دانشمند و شاعر بوده اشعار بسیاری به دو زبان فارسی و ترکی جغتایی(ازبکی) دارد به همین جهت مشهور به «ذواللسانین» بود. تخلص او در اشعار ترکی «نوائی» و در اشعار فارسی «فانی» است.
وی در سال ۸۴۴ ه.ق در هرات متولد شد و تحصیلات اولیه خود را نزد پدرش کیچکینه بخشی -که از جمله امرای دربار تیموریان بود - کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیل به سمرقند رفت. علی شیر در خردسالی با سلطان حسین میرزا همدرس و هم مدرسه بود. نوائی از آن پس به منظور تحصیل معارف و کمالات خراسان و سمرقند و بسیاری از شهرهای دیگر را سیاحت کرد و در آن میان گرفتار فقر و فاقه ای سخت شد. با به سلطنت رسیدن سلطان حسین میرزا امیر علی شیر به حکم دوستی دیرینه به نزد او رفت و به گرمی از سوی وی مورد استقبال واقع گردید. آنچه روشن است او در این هنگام از جمله توانمندترین چهره های سیاسی دربار به شما می آمده است. از جمله مقام ها و مناصبی که از سوی سلطان حسین میرزا به امیر علی شیر واگذار گردید می توان به تصدی مقام مهرداری، امارت دیوان اعلی حکومت هرات و حکومت استرآباد. اشاره داشت. با وجود این، گفتنی است امیر علی شیر بیشتر مایل بود تنها ندیم و مشاور سلطان باشد و بدین سبب به تقریب از پذیرش مناصب سیاسی گریزان بود. امیر علی شیر سرانجام به سال ۹۰۶ در شهر هرات درگذشت.
wiki: علی شیر نوایی