شمس الدین مقدسی

محمد بن احمد شمس الدین المقدسی جغرافی دان قرن چهارم هجری بود.او برای نوشتن کتابش از ساحل هند تا اندلس در اسپانیا مسافرت کرد و بیشتر نوشته هایش بر پایه مشاهدات خود او است. وی عمیقاً در همه فعالیت های اقتصادی، دینی و بازرگانی مردمان هر ناحیه تحقیق می کرد و در ابتدای کتاب خود نیز توضیح داده است که کتابش تنها به شرح کوه ها و بیابان ها و رودها و دریاهای ممالک اسلامی نپرداخته است.
«فرهنگ مکتشفین و جغرافی نویسان جهان». نیک بین، نصرالله. انتشارات نبوی، چاپ وزیری، ۱۳۷۵.
محمد بن احمد شمس الدین المقدسی در بیت المقدس زاده شد.او پس از پایان مسافرت هایش و در چهل سالگی کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم را نوشت که در نوع خود کامل ترین و جامع ترین کتاب می باشد. مقدسی در اول کتاب خود با دیدی انتقادی از علم جغرافیا در نزد اعراب تا روزگار خودش صحبت کرده است و از سختی هایی که در راه نوشتن این کتاب کشیده سخن گفته است.
المقدسی برای جمع آوری اطلاعات در هر ناحیه ای به متن جامعهٔ آنجا نفوذ می کرد، به این ترتیب که با قاضیان نشست و برخاست می کرده و در هر شهری به بازرگانی می پرداخته و با انواع آدم ها در آنجا معاشرت می نموده است. در مجالس داستان سرایان منطقه حضور می یافت و حتی به استخدام والیان و ملاکان آنجا نیز درمی آمد. همچنین فاصله هر شهر با شهر دیگر را بدست می آورد و در قوم و نژاد و زبان و مذهب مردم هر منطقه تحقیق می نمود. وی در همه فعالیت های اقتصادی، دینی و بازرگانی مردمان هر ناحیه تحقیق می کرد و در ابتدای کتاب خود نیز توضیح داده است که کتابش تنها به شرح کوه ها و بیابان ها و رودها و دریاهای ممالک اسلامی نپرداخته است.
وی همچنین در مورد تفاوت های دینی و نژادی و جمعیتی و شکل ظاهری مردم هر منطقه پرداخته و مراکز مهم تجاری، راه های ارتباطی، زیست بوم منطقه ای و حتی در مورد نقاط ضعف و قوت مردم هر ناحیه و مراکز مقدس و نواحی خطرناک هر منطقه نیز توضیح داده است.روش وی در گردآوری این اطلاعات مبتنی بر مشاهده مستقیم یا پرسش از معتمدین آن نواحی یا مراجعه به کتابخانه ها بوده است.

شمس الدین، محمد بن احمد مَقْدِسِی همچنین با شهرت مُقَدّسی (۹۴۵، قدس - دههٔ ۹۹۰، قدس) جغرافی دان فلسطینی و نگارندهٔ اثر برجستهٔ عربی أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم بود.
• «دانشمندان هماره مایل به تصنیف بوده اند تا آثارشان از میان نرود و خبرهایشان بریده نشود، من نیز خواستم از آنان پیروی کنم و به راهشان بروم، دانشی را برپا دارم تا یاد من زنده بماند و به مردم سودی برسانم تا بدان خدا را راضی دارم، پس دیدم دانشمندان پیش از من تصنیف هایی کرده اند و پسینیانشان آنها را شرحها نگاشته و خلاصه ها ساخته اند. اندیشیدم دانشی را دنبال کنم که آنان نکرده باشند و به هنری دست یازم که کسی، جز به طور نارسا دست نزده باشد، و آن شناخت سرزمین های مسلمانان است… چه دانستم که مسافران و بازرگانان را بدین دانش نیاز است، و نیکوکاران را از آن گریز نیست، علمی است پسندیده شاهان و بزرگان و خواسته قاضیان و فقیهان، توده مردم و سروران آن را دوست می دارند، هر مسافر از آن سود می جوید و هر بازرگان از آن بهره می برد.»• «من هنگامی توانستم آن را گرد آورم که:• «هیچ کس از پیشگامان من در این دانش، راهی که من رفتم نرفته، و نکته هایی که من جستجو کردم نجسته است…»• «چه بسا وصف برخی شهرها را که دیدار کرده بودم فراموش کرده باشم، زیرا فراموشی از خواص انسان است؛ و نیز کسی از آن نرنجد که شهر او را نکوهیده باشم، چه عیب آن افزون نشود، چنان که ستایش نیز بر نیکی نیفزاید، اینها دانش است و باید به امانت نهاده شود، نیکی و بدی به درستی آورده شود. اگر بنا بود عیب شهری را پنهان سازم بایستی عیب های شهر خودم را پنهان کنم که نزد خدا بلندپایه است.»