[ویکی نور] کتاب الأموال، اثر حمید بن زنجویه (متوفای 251ق)، به زبان عربی است که توسط شاکر ذیب خوالده مورد تحقیق قرار گرفته است.
موضوع کتاب اموالی است که در دست حاکم به عنوان بیت المال قرار می گیرد؛ علاوه بر آن چگونگی مصرف این اموال در این کتاب با استفاده از روایات متعدد و فراوان بیان شده است. اموال مذکور شامل غنائم جنگی، خراج، منابع طبیعی چون معادن، زکات و وقف می باشد.
محقق کتاب، جناب شاکر ذیب خوالده، در تحقیق این کتاب زحمت درخوری کشیده است که شامل موارد ذیل می شود:
در مواردی که بر اثر عدم نگهداری صحیح نسخه، کلمات یا جملاتی از بین رفته، محقق با رجوع به منابع دیگر نقص کتاب را جبران نموده است.
محقق در این کتاب، رموز بسیاری را نسبت به کتب مورد استفاده خویش به کار گرفته و در مقدمه، طی دو صفحه آنها را تبیین کرده است.
موضوع کتاب اموالی است که در دست حاکم به عنوان بیت المال قرار می گیرد؛ علاوه بر آن چگونگی مصرف این اموال در این کتاب با استفاده از روایات متعدد و فراوان بیان شده است. اموال مذکور شامل غنائم جنگی، خراج، منابع طبیعی چون معادن، زکات و وقف می باشد.
محقق کتاب، جناب شاکر ذیب خوالده، در تحقیق این کتاب زحمت درخوری کشیده است که شامل موارد ذیل می شود:
در مواردی که بر اثر عدم نگهداری صحیح نسخه، کلمات یا جملاتی از بین رفته، محقق با رجوع به منابع دیگر نقص کتاب را جبران نموده است.
محقق در این کتاب، رموز بسیاری را نسبت به کتب مورد استفاده خویش به کار گرفته و در مقدمه، طی دو صفحه آنها را تبیین کرده است.
wikinoor: خمس )، به زبان عربی می باشد.
در آغاز، شرح حال مؤلف که توسط محمد خلیل هراس ، نوشته شده، آمده و سپس متن اصلی «کتاب الاموال» ذکر شده است. متن اصلی، از هشمت کتاب به نام های «کتاب فیء و وجوه و راه های آن»، «کتاب سنن فیء و خمس و صدقه »، «کتاب اراضی فتح شده با جنگ و سنن و احکام آنها»، «کتاب اراضی فتح شده با صلح و احکام آنها»، «کتاب مخارج فیء و موارد مصرف آن»، « کتاب اقطاع »، « کتاب خمس و آداب و احکام آن »، « کتاب صدقه و احکام و آداب آن » تشکیل گردیده و در چهار جزء گنجانده شده است. روش معمول مؤلف، در استنباط احکام، چنین است که وی پس از کتاب و سنت ، موافقت با رای مشهور را اصل قرار می دهد و عمل به قیاس را جایز نمی شمرد. او، حتی در برخورد با حدیث نیز، گاه، خبری را که با قول مشهور فقهاء ناسازگار باشد، نمی پذیرد. ابو عبید اجماع نسبتا صعب الوصول شافعی را نیز با شهرت فتوایی جایگزین ساخته و حتی شهرت فتوایی را در نقد اخبار و تراجیح به کار می گیرد؛ روشی که ریشه آن را می توان در شیوه های کهن فقهی، جست وجو کرد. ابو عبید، نسخ کتاب را با سنت ممکن می داند، ولی اساسا شیوه او بر آن بوده که تا حد امکان بر محکم بودن وعدم نسخ آیات پای فشارد.
گزارش محتوا
مؤلف، قبل از ورود به مباحث کتاب اول، در دو باب اول، از تکالیفی که بر عهده امام و رهبر مسلمین نسبت به جامعه اسلامی و مسلمین و از طرف دیگر آنچه مسلمانان از وظایف، نسبت به پیشوای خود دارند، طی روایاتی سخن می گوید، سپس وارد مبحث بررسی دارایی دولت اسلامی و نظام های مالی که به سبب این دارایی پدید آمده، می شود و از بزرگ ترین موضوعات اقتصادی در تاریخ اسلام؛ یعنی موضوع فیء ، خمس و صدقه که اموالی هستند نزد ائمه مسلمین و بیشتر نظام های مالی اسلام ، یا حول آنها می چرخد یا با آنها پیوند دارد، بحث می کند. هدف ابو عبید، در این اثر، بیان احکام فقهی فیء، خمس و زکات بوده، نه تاریخ آنها؛ مع ذلک به ضرورت، برای استنباط احکام، به بعضی از وقایع تاریخی استشهاد نموده است.
← کتاب اول
تعلیقاتی که محقق اثر، محمد خلیل هراس، در پاورقی ها ذکر نموده است، بسیار بااهمیت و روشن کننده عبارات مهم متن است و این موارد، از قبیل ترجمه اعلام، شرح لغات و توضیح عبارات متن و... است. در پایان کتاب، فهرست مطالب، به طور مفصل و کامل درج شده است.
در آغاز، شرح حال مؤلف که توسط محمد خلیل هراس ، نوشته شده، آمده و سپس متن اصلی «کتاب الاموال» ذکر شده است. متن اصلی، از هشمت کتاب به نام های «کتاب فیء و وجوه و راه های آن»، «کتاب سنن فیء و خمس و صدقه »، «کتاب اراضی فتح شده با جنگ و سنن و احکام آنها»، «کتاب اراضی فتح شده با صلح و احکام آنها»، «کتاب مخارج فیء و موارد مصرف آن»، « کتاب اقطاع »، « کتاب خمس و آداب و احکام آن »، « کتاب صدقه و احکام و آداب آن » تشکیل گردیده و در چهار جزء گنجانده شده است. روش معمول مؤلف، در استنباط احکام، چنین است که وی پس از کتاب و سنت ، موافقت با رای مشهور را اصل قرار می دهد و عمل به قیاس را جایز نمی شمرد. او، حتی در برخورد با حدیث نیز، گاه، خبری را که با قول مشهور فقهاء ناسازگار باشد، نمی پذیرد. ابو عبید اجماع نسبتا صعب الوصول شافعی را نیز با شهرت فتوایی جایگزین ساخته و حتی شهرت فتوایی را در نقد اخبار و تراجیح به کار می گیرد؛ روشی که ریشه آن را می توان در شیوه های کهن فقهی، جست وجو کرد. ابو عبید، نسخ کتاب را با سنت ممکن می داند، ولی اساسا شیوه او بر آن بوده که تا حد امکان بر محکم بودن وعدم نسخ آیات پای فشارد.
گزارش محتوا
مؤلف، قبل از ورود به مباحث کتاب اول، در دو باب اول، از تکالیفی که بر عهده امام و رهبر مسلمین نسبت به جامعه اسلامی و مسلمین و از طرف دیگر آنچه مسلمانان از وظایف، نسبت به پیشوای خود دارند، طی روایاتی سخن می گوید، سپس وارد مبحث بررسی دارایی دولت اسلامی و نظام های مالی که به سبب این دارایی پدید آمده، می شود و از بزرگ ترین موضوعات اقتصادی در تاریخ اسلام؛ یعنی موضوع فیء ، خمس و صدقه که اموالی هستند نزد ائمه مسلمین و بیشتر نظام های مالی اسلام ، یا حول آنها می چرخد یا با آنها پیوند دارد، بحث می کند. هدف ابو عبید، در این اثر، بیان احکام فقهی فیء، خمس و زکات بوده، نه تاریخ آنها؛ مع ذلک به ضرورت، برای استنباط احکام، به بعضی از وقایع تاریخی استشهاد نموده است.
← کتاب اول
تعلیقاتی که محقق اثر، محمد خلیل هراس، در پاورقی ها ذکر نموده است، بسیار بااهمیت و روشن کننده عبارات مهم متن است و این موارد، از قبیل ترجمه اعلام، شرح لغات و توضیح عبارات متن و... است. در پایان کتاب، فهرست مطالب، به طور مفصل و کامل درج شده است.
wikifeqh: حمید بن مخلد بن عبدالله خراسانی معروف به ابن زنجویه کتابی فقهی است که در قرن سوم هجری به زبان عربی نگارش شده است.
این کتاب همچنانکه از نامش پیداست بطور خاص به بیان روایات مالی نقل شده در منابع اهل سنت از پیغمبر اکرم -صلی الله علیه و آله وسلّم -پرداخته و موضوعاتی چون جزیه، اراضی مفتوحة العنوة و زکات را مورد مطالعه قرار داده است.
ساختار کتاب
کتاب با مقدمه ای از ابو محمد اسیوطی و شرح حال مولف، اساتید و آثار او آغاز شده است. مطالب کتاب به صورت باب باب تنظیم شده است. هر باب مشتمل بر تعدادی روایت بوده و در مجموع کتاب بالغ بر ۲۰۴۱ روایت شده است.
گزارش محتوا
در پنج باب اول کتاب مسائل اعتقادی بین امام و رعیت مطرح گردیده است به این صورت که در باب اول وجوب خیرخواهی حاکم نسبت به مردم، در باب دوم فضیلت حاکمان عادل، وجوب اطاعت مردم از حاکم، در باب سوم، نهی از خروج کردن بر حاکم اسلامی، در باب چهارم و در باب پنجم مستحباتی در مورد ائمه عادل توصیه گردیده است. مسائلی راجع به پرداخت اموالی از سوی مردم نسبت به حکومت در قالب های مختلف مانند جزیه ، انفال ، خمس و زکات در ادامه آمده است. جزیه بر عده ای واجب و از بعضی دیگر نیز ساقط بوده است. اخذ جزیه باید با رفق و مدارا صورت گیرد و همینطور عدم تعلق آن به افرادی که بعدا مسلمان می شوند از دیگر مسائل مطروحه در این بخش است.
← فضل حاکم عادل
...
این کتاب همچنانکه از نامش پیداست بطور خاص به بیان روایات مالی نقل شده در منابع اهل سنت از پیغمبر اکرم -صلی الله علیه و آله وسلّم -پرداخته و موضوعاتی چون جزیه، اراضی مفتوحة العنوة و زکات را مورد مطالعه قرار داده است.
ساختار کتاب
کتاب با مقدمه ای از ابو محمد اسیوطی و شرح حال مولف، اساتید و آثار او آغاز شده است. مطالب کتاب به صورت باب باب تنظیم شده است. هر باب مشتمل بر تعدادی روایت بوده و در مجموع کتاب بالغ بر ۲۰۴۱ روایت شده است.
گزارش محتوا
در پنج باب اول کتاب مسائل اعتقادی بین امام و رعیت مطرح گردیده است به این صورت که در باب اول وجوب خیرخواهی حاکم نسبت به مردم، در باب دوم فضیلت حاکمان عادل، وجوب اطاعت مردم از حاکم، در باب سوم، نهی از خروج کردن بر حاکم اسلامی، در باب چهارم و در باب پنجم مستحباتی در مورد ائمه عادل توصیه گردیده است. مسائلی راجع به پرداخت اموالی از سوی مردم نسبت به حکومت در قالب های مختلف مانند جزیه ، انفال ، خمس و زکات در ادامه آمده است. جزیه بر عده ای واجب و از بعضی دیگر نیز ساقط بوده است. اخذ جزیه باید با رفق و مدارا صورت گیرد و همینطور عدم تعلق آن به افرادی که بعدا مسلمان می شوند از دیگر مسائل مطروحه در این بخش است.
← فضل حاکم عادل
...
wikifeqh: کتاب_الاموال_(کتاب)