[ویکی فقه] بنابر آموزه های اسلامی، خداجویی و خداپرستی به گونه فطری در نهاد انسان نهفته است.
خداوند ، انسان را ضعیف آفریده است و از این رو او همواره نیازمند آفریدگار خویش است و تاریخ انسان نشان می دهد که میل به شناختن و پرستیدن خدا همیشه در جامعه بشری وجود داشته است. اما این به معنای آن نیست که انسان توانسته است نیاز فطری خداجویی خویش را به گونه درست ارضا کند. او گاه به بیراهه رفته و چیزی دیگر را به جای خداوند متعال پرستیده است.
روش های شناخت خداوند
دانشمندان مسلمان برای شناخت خداوند سه روش را معتبر می دانند: حس ؛ دل ؛ عقل .
← حس
۱. ↑ التوحید، ص۵۶.
...
خداوند ، انسان را ضعیف آفریده است و از این رو او همواره نیازمند آفریدگار خویش است و تاریخ انسان نشان می دهد که میل به شناختن و پرستیدن خدا همیشه در جامعه بشری وجود داشته است. اما این به معنای آن نیست که انسان توانسته است نیاز فطری خداجویی خویش را به گونه درست ارضا کند. او گاه به بیراهه رفته و چیزی دیگر را به جای خداوند متعال پرستیده است.
روش های شناخت خداوند
دانشمندان مسلمان برای شناخت خداوند سه روش را معتبر می دانند: حس ؛ دل ؛ عقل .
← حس
۱. ↑ التوحید، ص۵۶.
...
wikifeqh: قرآن کریم، اعتقادات، جهان هستی، نظام آفرینش،
الف ـ راه متکلمان: این گروه با استدلال به حدوث اجسام و اعراض به اثبات وجود خدا پرداخته و با دقت و تأمل در ویژگی های مخلوقات، صفات خدا را شناسایی می کنند.
ب ـ راه فیلسوفان : حکیمان با تکیه بر وجود حرکت در جهان و امتناع تسلسل محرّک ها به اثبات وجود «محرّک بی حرکت» اقدام کرده و سپس بر مبنای آن به وجود مبدأ نخستین استدلال می کنند.
ج ـ راه خداشناسان : خداشناسان یا الهیّون با دقت در وجود و تشخیص اینکه وجود یا واجب است یا ممکن به اثبات واجب الوجود می پردازند. آن گاه با دقت در لوازم وجود و امکان صفات خدا را اثبات می کنند و سپس برمبنای صفات واجب به چگونگی آفرینش و اصطلاحاً «صدورافعال» از واجب استدلال می نمایند.
از راههای شناخت خدا، سیر در حقیقت هستی یا به تعبیر معصومان(ع) شناخت خدا با خود خدا یا پی بردن به مقصود از راه مقصد است «یا من دل بذاته علی ذاته» ای کسی که به وسیله ذات خودت می توان به خودت شناخت پیدا کرد. انسان سالک نیز بدون وساطت علم حصولی یاحضوری غیرخدا، برای شناخت خدای سبحان، ابتدا به سراغ خود او می رود و با شناخت خدا به او پی می برد و سالک دقیق، قبل از آن که بخواهد نشان خدا را از بیگانه بیابد خود او را بدون اتحاد، حلول، امتزاج، اختلاط و التقاط یافته است، چون او را هرگز غیبتی نیست تا لازم باشد به کمک غیر به جست وجویش بپردازیم.
این راه شناخت که بسیار عمیق و دقیق است راهی رفتنی و طی شدنی است. و هیچ چیز جز گناه و غفلت، انسان را از آن محروم نمی کند. ویژگی اطلاق ذاتی هویت خدا چنان است که به هر چیز از چیز دیگر، بلکه به هر چیز از خود آن چیز نزدیک تر است. لذا اگر انسان در اثر غفلت فراگیر محجوب و به علت گناه مهجور نباشد می تواند قبل از شناخت خود یا دیگری خدا را بشناسد، خدایی که قبل از او و پیش از هر موجود دیگر موجود بود و به او از هر چیزی، حتی از خودش نزدیک تر است. تعبیر قرآن در معرفی خدا به حضرت موسی(ع) چنین است «انّنی اناالله لااله الاانا» (طه-14) در این جمله کوتاه، قبل از اسم شریف «الله» دو مرتبه ضمیر متکلم آمده، یعنی مرا که می شناسی، همان «الله» هستم.
بنابراین با این بیان توحید صدوق که می فرماید: «لاتدرک معرفه الله الابالله» این راه دارای امتیازاتی است که موجب شده بهترین راه شناخت خدا شمرده شود و به تعبیر مرحوم صدوق راه شناخت واقعی خدا منحصر در این سیر باشد. «لاتدرک معرفه الله الابالله» شناخت خدا جز از طریق خدا ادراک نمی شود. .
1- وحدت راه و هدف ویژگی برجسته این راه نسبت به راه آفاقی و انفسی این است که در این سیر «راه» و «هدف» در خارج عین هم هستند، هر چند این دو از جهت مفهوم متغایرند.
الف ـ راه متکلمان: این گروه با استدلال به حدوث اجسام و اعراض به اثبات وجود خدا پرداخته و با دقت و تأمل در ویژگی های مخلوقات، صفات خدا را شناسایی می کنند.
ب ـ راه فیلسوفان : حکیمان با تکیه بر وجود حرکت در جهان و امتناع تسلسل محرّک ها به اثبات وجود «محرّک بی حرکت» اقدام کرده و سپس بر مبنای آن به وجود مبدأ نخستین استدلال می کنند.
ج ـ راه خداشناسان : خداشناسان یا الهیّون با دقت در وجود و تشخیص اینکه وجود یا واجب است یا ممکن به اثبات واجب الوجود می پردازند. آن گاه با دقت در لوازم وجود و امکان صفات خدا را اثبات می کنند و سپس برمبنای صفات واجب به چگونگی آفرینش و اصطلاحاً «صدورافعال» از واجب استدلال می نمایند.
از راههای شناخت خدا، سیر در حقیقت هستی یا به تعبیر معصومان(ع) شناخت خدا با خود خدا یا پی بردن به مقصود از راه مقصد است «یا من دل بذاته علی ذاته» ای کسی که به وسیله ذات خودت می توان به خودت شناخت پیدا کرد. انسان سالک نیز بدون وساطت علم حصولی یاحضوری غیرخدا، برای شناخت خدای سبحان، ابتدا به سراغ خود او می رود و با شناخت خدا به او پی می برد و سالک دقیق، قبل از آن که بخواهد نشان خدا را از بیگانه بیابد خود او را بدون اتحاد، حلول، امتزاج، اختلاط و التقاط یافته است، چون او را هرگز غیبتی نیست تا لازم باشد به کمک غیر به جست وجویش بپردازیم.
این راه شناخت که بسیار عمیق و دقیق است راهی رفتنی و طی شدنی است. و هیچ چیز جز گناه و غفلت، انسان را از آن محروم نمی کند. ویژگی اطلاق ذاتی هویت خدا چنان است که به هر چیز از چیز دیگر، بلکه به هر چیز از خود آن چیز نزدیک تر است. لذا اگر انسان در اثر غفلت فراگیر محجوب و به علت گناه مهجور نباشد می تواند قبل از شناخت خود یا دیگری خدا را بشناسد، خدایی که قبل از او و پیش از هر موجود دیگر موجود بود و به او از هر چیزی، حتی از خودش نزدیک تر است. تعبیر قرآن در معرفی خدا به حضرت موسی(ع) چنین است «انّنی اناالله لااله الاانا» (طه-14) در این جمله کوتاه، قبل از اسم شریف «الله» دو مرتبه ضمیر متکلم آمده، یعنی مرا که می شناسی، همان «الله» هستم.
بنابراین با این بیان توحید صدوق که می فرماید: «لاتدرک معرفه الله الابالله» این راه دارای امتیازاتی است که موجب شده بهترین راه شناخت خدا شمرده شود و به تعبیر مرحوم صدوق راه شناخت واقعی خدا منحصر در این سیر باشد. «لاتدرک معرفه الله الابالله» شناخت خدا جز از طریق خدا ادراک نمی شود. .
1- وحدت راه و هدف ویژگی برجسته این راه نسبت به راه آفاقی و انفسی این است که در این سیر «راه» و «هدف» در خارج عین هم هستند، هر چند این دو از جهت مفهوم متغایرند.
wikiahlb: راه_های_خداشناسی