رجال کتاب حبیب السیر

wikinoor: دولت گورکانی ) و بزرگان شهر هرات (زادگاه وی) می پردازد و با بی طرفی کامل، اطلاعات سودمندی به اهل نظر عرضه می کند که آنها را در کم تر کتابی می توان یافت. او بر اثر برخورداری اش از حسب و نسب عالی و چیره دستی در شعر و ادب ، با آن بزرگان آشنا و رفیق حجره و گلستان آنان بود و از این رو، سخنش در این باره سندی قطعی به شمار می رود. کتاب با شرح حالی دقیق و خواندنی درباره خوندمیر آغاز می شود. این نوشته، همه مطالب را درباره او و اهمیت حبیب السیر و اعتبار ویژه بخش تراجم رجال آن در بردارد و تایید مرحوم قزوینی، خود گواه این ادعاست. دوری خوندمیر از رجال پیش از مغول، سبب شد که وی اطلاعات خود را درباره آنان از دیگر منابع برگیرد؛ کتاب هایی که اکنون در دست است. از این روی، این اطلاعات در این اثر نیامده اند و افزون بر این، از نقل احوال وزیران و صدور عهد مغول و تیموریان تا روزگار سلطان حسین میرزای بایقرا خودداری شده؛ زیرا نویسنده خود در تاریخ الوزرا (۹۱۵ ه) به شرح حال آنان پرداخته است. هر یک از رجال این کتاب، نخست به تیره و تبار و آوازه اش و سپس به خصال علمی اش شناسانده و توانایی او در رسته یا رسته های علمی یا دسته ای از فنون و هنرها، بازگو می شود و از چگونگی ارتباطش با حاکمان وقت سخن به میان می آید و از آثار و شاگردانش یاد می شود. روی دادهای مهم در زندگی برخی از رجال نیز از دیگر گزارش های خوندمیر است که درباره شماری از آنان ذکر شده است.
وضعیت کتاب
به گفته گردآورنده محترم کتاب در مقدمه سودمند آن، شادروان اقبال آشتیانی که در فراهم آوردن مجله گران سنگ یادگار می کوشید، در هر سال به جای دوازده شماره، تنها ده شماره را از آن چاپ می کرد و در دو شماره دیگر کتابی را به خوانندگان و مخاطبان خود می شناساند. بنابراین، در سال نخست انتشار آن مجله، این کتاب جای شماره یازدهم و دوازدهم یادگار را گرفت. البته طراح اصلی کتاب، علامه میرزا محمد قزوینی بود که دوست می داشت اطلاعات پراکنده و ارزنده حبیب السیر را گرد آورد و از این رو، عباس اقبال شاگردش عبدالحسین نوایی را برای این کار نزد وی فرستاد و او به نیکی آن را به سرانجام رساند. قزوینی به خوبی دریافته بود که اطلاعات مهمی درباه اهل فضل و هنر از فقیهان تا عارفان و شاعران و هنرمندان، در اثر خوندمیر آمده است و از این رو، می پایید که آنها را در جایی فراهم بیاورد و به پژوهندگان بسپرد. پانوشت های کتاب افزون بر نسخه بدل ها، توضیحات سودمندی درباره برخی از عبارت های نویسنده اصلی در بردارد و نمایه نام های کسان و کتاب ها و جای ها، به یافتن شرح حال رجال حبیب السیر بسیار کمک می کند. پیش گفتار گردآورنده محترم نیز افزون بر اطلاعاتی سودمند درباره شیوه سامان دهی این اثر، زندگی نامه درازدامنی از خوندمیر عرضه می کند.
منبع
...