اذری طوسی

( آذری طوسی ) نور الدین حمزه بن علی ملک طوسی بیهقی اسفراینی . نسب وی به احمد ابن محمد زمجی هاشمی مروزی می رسد. او از پیشوایان متصوفه و از دانشمندان و ادیبان و شاعران بنام قرن نهم هجری است . وجه تسمیه وی بنا بقول خود او بجهت تولد اوست در ماه آذر . آذری تغییر حالی یافت و در سلک درویشی در آمد و صحبت محیی الدین غزالی طوسی یافت و از او اخذ طریقت و حدیث کرد و همراه او سفری بحج رفت سپس به هندوستان شد و از دهلی بدکن رفت و به درگاه احمدشاه بهمنی در آمد و به دستور او سرودن منظومه [ بهمن نامه ] را آغاز کرد و از او صله یافت . وی پس از سفرهند سی سال در اسفراین بفراغ خاطر زندگی کرد و بتدریج هر چه از بهمن نامه بنظم می آورد بدارالملک دکن می فرستاد آذری در ۸۶۶ ق . در همین شهر در گذشت . از آثار اوست : [ سعی الصفائ ] در مناسک حج [ طغرای همایون ] [ جواهر الاسرار] (۶ ه. م . ) [ بهمن نامه ] [ مرات غرائب الدنیا و عجایب الاعلا ] در مطالبات فلسفی [ دیوان اشعار] مشتمل بر قصاید و غزلیات و ترکیب بند و ترجیح بند و قطعات و رباعیات و بسیاری از قصاید وی در مدح اهل بیت است .