اردشیر میرزا

اردشیر میرزا شاهزاده قاجار و پسر نهم عباس میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار بود.
در سال ۱۲۳۰ قمری از مادری ارمنی متولد شد. در زمان پدرش به حکومت گروس و سپس به حکومت استرآباد و آذربایجان و خراسان رسید. در سال ۱۲۷۳ هـ. ق لقب رکن الدوله یافت و در سال ۱۲۸۳ هـ. ق (یا ۱۲۷۴) بر اثر بیماری کبدی جان سپرد.
رکن الدوله مردی فاضل بود و با تخلص «آگاه» شعر می گفت. مرگ او را براثر اثر زیاده روی در نوشیدن شراب دانسته اند.
رکن الدوله دو پسر و یک دختر داشت. دخترش نورالعین خانم با الله یارخان آجودان باشی (متوفی ۱۲۹۴ قمری) ازدواج کرد و صاحب پسری شد به نام حسن خان سردارکل. پسران رکن الدوله اجداد خانواده «اردشیر رکنی» هستند.

اردشیر میرزا با تخلُّص آگاه (۱۸۰۷، تبریز – ۱۸۶۶، تهران) شاهزادهٔ قاجاری؛ فرزند عباس میرزا بود. او به شعر، سوارکاری و نظامی گری پرداخت.
• «پند ناصح نپذیرد دل شیدایی ما/سر شوریده ندارد غم رسوایی ما//همه جا هست و به هرجا نگرم پیدا نیست/تا کجا جلوه گرست آن بت هرجایی ما//بس که بگداخت غم عشق تو ما را تن و جان/اثری نیست ز پنهایی و پیدایی ما.»• «شد زرد-چهر و سرخ سرشکش هرآنکه دید/ بر عارض سپید تو خال سیاه را.»• «بود مهمان دل تیر غمت جایش به چشمم به/ که نتوان داد جا در خان هی تاریک مهمان را.»• «بسی ست شکر ز بخت بلند خویش مرا/ که یار هست در آغوش و می به پیش مرا// به قسمت ازلی هرچه هست خورسندم/ نه غم ز کم بود ای خواجه نی ز پیش مرا.»• «گرفتم ای مصوّر خود کشیدی آن قد و چهره/ چسان خواهی کشیدن مستی چشم خرابش را// ز غم دستی به دل دارم دگر دستی به دامانش/ دریغا کو دگر دستم که تا گیرم رکابش را.»• «لعل شکربار یار خویش نمکین است/ جان به فدای نمک اگر نمک این است.»• «ز پادشاهی حسنت چه کم شود آخر/ اگر به خلق بگویی که این گدای من است.»• «وصل خود را تو پرچهره به جان نفروشی/ ورنه از جان که بود آنکه خریدار تو نیست.»• «تا یار کرا خواهد و میل به که باشد/ من ساکن میخانه و زاهد به نمازست.»• «نگار خواست که آید برم جفا نگذاشت/ بر آن شدم که رَوَم از درش وفا نگذاشت// بر آستانهٔ او سر گذاشتم عمری/ گذشت از سرم آن بی وفا و پا نگذاشت.• «معذور دارم ار به فراق تو زنده ام/ زیرا هنوز ذوق وصال تو در سرست.»• «رحمی که چو اندوه فراق تو مرا کشت/ سودی ندهد گر گزی از رحم سرانگشت// ریزد ز فشار مژه خون دلم از چشم/ چون آب کز انگور بگیرند به چرخشت//روی تو چو ماهست و ز مهشر تنِ آگاه/ ماند به هلالی که نمایند به انگشت.»• «ای که هرگز از وفا سوی منت آهنگ نیست/ رحم کن تا کی جفا آخر دلست این سنگ نیست// مردم چشمم به هجرت شد سیپد از اشک سرخ/ خود غلط گفت آنکه بالای سیاهی رنگ نیست.»• «نبرم از تو ببری اگر سرم که مرا/ به تار هر سر مویت هزار پیوندست.»• «خود مگر آن سرو خوش رفتا بر ما بگذرد/ ورنه ما را از فراقش قوت رفتار نیست// نیست کمتر درد روز وصل یار از هجر یار//زانکه بزم یار یک دم خالی از اَغیار نیست.»»• «پر شعله ز آهم همه شب خرمن ماهست/ بر دعوی من نور رخ ماه گواهست// چون هست شبیه دل تو گیرم و بوسم/ هر سنگ که بینم به زمین سخت و سیاهست.»• «زلفت همه شکن شکن و پیچ پیچ شد/ ما را نصیب از آن شکن و پیچ هیچ شد.»»• «همه طومار قضا پر شد از اندوه فراق/ غم هجران مرا چون به شما آوردند// هرکه جز عشق تواش کار ازو در عجبم/ که درین غمکده او را به چه کار آوردند.»»• «به روزگار مرا خوشدلم که یا کشد/ که یار اگر نکشد جور روزگار کشد// نوید وصل به من داد و رخ ز من بنهفت// که هجرم ار نکشد درد انتظار کشد.»»• «دردا که مردم از غم هجران و کس نرفت/ در کوی او که از من مسکین خبر برد// عادت به خواب و تاب دهد چشم و زلف از آنک/ جان بیشتر ستاند و دل زودتر برد.»»• «گر پرتو مهر تو به هر سینه نباشد/ در سینه کسی را به کسی کینه نباشد// گر منکر دیدار تو شد شیخ عجب نیست/ زشتی ست که شایستهٔ آیینه نباشد.»• «شگفت آید مرا از چشم او کز ناوک غمزه/ جهانی ناتوان کردست و خود هم ناتوان باشد.»• «از نقره بسته ای به سرین ای پسر سپر/ یا جسته به سرین قرص قمر مقر// مور این میان ندارد تاری ز زلف خویش//افگنده ای به جای میان در کمر مگر.»• «دل به دزدیده نگه چشم تو برد از همه کس/ آه ازین ترک که مست است و نترسد از عسس// هوس سیب زنخدان تو دل کرده ز ضعف/ ناتوان را نتوان گفت که بگذر ز هوس// دلم از سینه به رویت نگرانست چنان// که به گلشن نگرد بلبل بیدل ز قفس// آن نه خطست که بر گرد لبت می بینیم// که فرورفته تو گویی به عسل پای مگس.»• «ننهادیم سری در قدم دلبر خویش/ بعد از اینست کف حسرت ما و سر خویش.»• «چون جان که نخواهیم برون رفتنش از تن/ عشق تو نخواهیم که بیرون رود از دل.»• «دهد بوس و ستاند جان دلا بستان که شد ارزان/ بهای بوسهٔ جانان به نقد جان بی حاصل.»• «خیالم آنگه مگر بینمت به خواب دریغ/ که بی تو خواب نمی گیردم ز دست خیال.»• «مرا بکشتی و دانم به دامنت نرسد/ به حشر دست تظلم ز کثرت مقتول// مرا ز مزرع رویت امید حاصل بود/ چو سبز گشت گذشتم ز حاصل و محصول.»• «دیوان نیستم که بنالم ز درد عشق/ تا با غمت ز خود خبر هست عاقلم.»• «عده و پیمان بشکستی و خود آن روز نبود/ اعتمادم به وفای تو که پیمان بستم.»• «یک چند ز خون دل خود جام گرفتیم/ کام دلی از این دل ناکام گرفتیم.»• «خورم شراب که از شر غم شوم ایمن/ به کار خیر چه حاجت که استخاره کنم.»• «مست است و برد دل ز کف مردم هشیار/ ما مست چو چشمان تو هشیار ندیدیم.»• «زاهد چه دهی توبه ام از باده که صدبار/ کردم من از آن توبه و صدبار شکستم.»• «تو خفته ای و ندانی چه ها رود به سرم/ بر آستان تو از جور پاسبان بی تو.»• «پا را به احتیاط نهد بر دست نسیم/ از بس شکسته شیشهٔ دل ها به کوی تو.»• «دشنام تلخ داد و دعا کردمش که بود/ شیرین تر از شکر ز دهان چو قند او.»• «ترسم رخت ز دود دل من شود سیاه/ کآیینه است و آینه را نیست تاب آه.»• «تا ندزدی گنج دردم کردمش محزون به دل/ گفتمش پنهان کنم در دل که از تن می بری// درد محزون ماند و بردی مخزن دل را ز من/ می نداستم تو آن دردی که مخزن می بری.»• «گر خم ابروی بتی قبلهٔ دل نباشدت/ نیست قبول زاهدا هرچه نماز می کنی.»• «با مشتریان از چه نداری سر سودا/ با این همه بسیاری کالا که تو داری.»• «هردم چه باد بر من مسکین گذر کنی/ تا آتش محبت من تیزتر کنی// گفتی کشم تو را و غمینم که هر زمان/ رای دگر گزینی و فکر دگر کنی.»• «به عمری نگذرد بهر تماشا یک ره از راهی/ که داند من در آن ره باشم از جمع تماشایی.»• «چون میسر نیست دیدارت به بیداری مرا / کاشکی خوابم ربودی تا به خوابت دیدمی//تا گناه بی حسابت را کنم یکسر قبول// بار دیگر کاش در روز حسابت دیدمی.»• «حوری به بهشت بزم ما آمد مست/ ساقی شد و بگرفت صراحی در دست// یک دور درست می کشان را می داد/ نوبت به من رسید پیمانه شکست.»• «آگاه امشب که باده ات در جامست/ وز وصل نگار ماه رویت کامست// با مهر بگو که چه وقت تابیدن تست/ با مرغ بگو چه بانگ بی هنگامست.»