ابوالقاسم فنایی

ابوالقاسم فنایی (متولد ۱۳۳۸) فیلسوف اخلاق و الهی دان ایرانی و مدرس دانشگاه مفید است.مصطفی ملکیان
فنایی دانش آموخته درس خارج فقه در حوزه علمیه قم، کارشناسی ارشد رشتهٔ الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه قم و کارشناسی ارشد و دکترا در فلسفه اخلاق از دانشگاه شفیلد است.او دوره کارشناسی ارشد را با نگارش پایان نامه ای تحت عنوان «فلسفه اخلاق در قرن بیستم اثر مری وارنوک» به راهنمایی احمد احمدی و مشاوره مصطفی ملکیان به پایان برد.او در سال ۲۰۰۳ از رساله دکتری خود دربارهٔ معرفت شناسی اخلاقی به راهنمایی رابرت استرن و ریچارد جویس دفاع کرد.
فنایی در آثار خود بر تقدم اخلاق بر فقه تأکید می کند.وی از موضع فیلسوف و اسلام شناس بر نوسازی فهم دینی در چارچوب عقلانیت تأکید می ورزد، تخصص فنائی در اپیستمولوژی و فلسفه اخلاق مدرن و اجتهاد سنتی، تمرکز و پژووهش های هدفمند او در مبانی دین شناسی و اخلاق، مواجهه انتقادی با میراث اسلام شناسان سنتی در فلسفه، کلام، اصول و فقه، و همچنین نقد عالمانة چهره های شاخص اسلام شناسی مدرن ( مانند عبدالکریم سروش)، گفتمان بسیار متفاوتی را در آثار او شکل داده است. بیان شیوا، استدلال های دقیق و نقدهای عالمانه از ویژگی آثار اوستسید حسن اسلامی و مسعود صادقی به نقد دیدگاه های فنایی پرداخته اند.در شماره هفده مجله مهرنامه، بخش اعظم «کتاب نامه» (تحت عنوان «مرحله بعدی روشنفکری دینی») به معرفی و نقد کتاب «اخلاق دین شناسی» اثر فنایی اختصاص دارد. این بخش شامل مصاحبه ای مفصل با ابوالقاسم فنایی و همچنین مقالاتی از اصغر زارع کهنمویی، علیرضا علوی تبار و محمدرضا جلایی پور است. جلایی پور در مقاله خود می نویسد:
نسخه ای از کتاب «اخلاق دین شناسی» دکتر ابوالقاسم فنایی را پیش از انتشار نزد یکی از برجسته ترین روشنفکران ایرانی بردم و گفتم به نظرم بهترین کتاب سال های اخیر در سنت «روشنفکری دینی» است. با وجود آن که اهل اغراق و تملق نیست، بعد از خواندن کتاب گفت: «به نظرم غنی ترین کتاب سنت روشنفکری دینی در تمام سال های پس از انقلاب است و خردپسندانه ترین الگوی دفاع از دین و نقد اخلاقی دین رسمی».

ابوالقاسم فنایی (۱۳۳۹ / ۱۹۶۰م) پژوهشگر ایرانی حوزه دین و اخلاق.
• «برای اخلاقی کردن جامعه صرف آموزش اخلاق اصلاً کافی نیست، بلکه موانع اخلاقی زیستن را هم باید از پیش پای مردم برداشت و هزینه سبک زندگی اخلاقی را تا حد امکان باید کاهش داد.»• «اگر حکومتی دغدغه ترویج اخلاق را دارد، نمی تواند به آموزش اخلاق اکتفا کند، بلکه در درجه نخست باید بکوشد حداقلی از سطح معیشت را برای شهروندان خود فراهم کند و نیازهای اولیه آنان را تا حد معقولی برآورده کند. وقتی سیاست و معیشت مردم تا حد معقولی تأمین شود، بیشتر افراد انگیزه ای برای دروغ گفتن یا رشوه گرفتن یا کم کاری و کم فروشی و دزدی نخواهند داشت.».• «اگر بخواهیم انسان ها را از نظر اخلاقی تربیت کنیم، به جای انباشتن حافظه آنان از پند و اندرز اخلاقی، باید بکوشیم تخیل اخلاقی آنان را تقویت کنیم. یعنی هدف تعلیم و تربیت اخلاقی و نیز هدف پند و اندرز نباید انتقال علم اخلاق به ذهن افراد و انباشتن حافظه آنان از گزاره های اخلاقی باشد، بلکه باید پرورش قدرت تخیل اخلاقی، هویت اخلاقی و قابلیت نگریستن از منظر اخلاقی در آنان باشد. بهترین و مؤثرترین راه برای تربیت قوه تخیل نیز هنر و ادبیات است. گاهی اوقات یک کلیپ یا نمایش چند دقیقه ای تأثیرش از صدها ساعت سخنرانی و موعظه و نصیحت بیشتر است.».