ابوعثمان سعید مغربی

ابوعثمان سعید بن سلام مغربی از عارفان نامی ناحیه قیروان مغرب (تونس کنونی) بوده که در سال ۳۶۷ هجری قمری به شهر نیشابور آمد. وی وابسته به مکتب جنید بود و در زندگی خود با عناوین شیخ حرم و طاووس حرم خوانده می شد. وی در برخی منابع عرفانی با نام شیخ ابوعمران مغربی معرفی شده است.
از وی دربارهٔ صحبت پرسیدند، گفت: نیکویی صحبت آن بود که روا داری بر برادر مسلمان آنچه بر خود روا می داری و در آنچه او را بود طمع نکنی و جفای او را قبول کنی و انصاف او بدهی و از او انصاف طلب نکنی و تابع او باشی و او را تابع خود نداری و هرچه از او به تو رسد بزرگ و بسیار شماری و هرچه از تو بدو رسد حقیر و ناچیز انگاری. هر که صحبت توانگران بر صحبت درویشان برگزیند، خداوند وی را به مرگ دل مبتلا کند.
مَثَل مرید در پاک کردن دل چنان است که کسی فرماید که این درخت را بَر کَن، هر چند اندیشه و جَهد کند که بَر کند نتواند، گوید صبر کنم تا قوّت یابم آنگاه برکنم. هرچند دیرتر رها کند درخت قویتر گردد و او ضعیفتر و برکندن دشوارتر گردد.
تصوف قطع علایق است و رفض خلایق و اتصال حقایق.
سعید بن سلام مغربی از عارفان بزرگ، متوفی به سال ۳۷۳ هـ. ق در نیشابور است که در شهر گرگنت سیسیل ایتالیا متولد شد و پس از سال ها زندگی در مکه و بغداد، ساکن نیشابور شد.
وی در ابتدای حال بیست سال به مجاهدت و ریاضت پرداخت و سال ها در مکه مقیم و سپس به نیشابور رفت. وی از مریدان شیخ ابوعلی کاتب (متوفی ۳۵۳ قمری) و خلیفه و جانشین وی بوده است. شاه نعمت الله ولی در ذکر نام اقطاب پیش از خود، از وی به نام یکی از پیران طریقت نام می برد. این طریقت از زمان شاه نعمت الله ولی به نام سلسله نعمت اللهی نامیده شد. دراویش سلسله نعمت اللهی، وی را چهارمین قطب بعد از غیبت کبرای امام دوازدهم می دانند.
در تذکرة الاولیا عطار نیشابوری در ذکر شمارهٔ ۹۲ دربارهٔ بوعثمان مغربی آمده است:

ابو عثمان سعید بن سلام مغربی(تولد؟ قیروان-Kairouan- تونس/ درگذشت ۹۸۳ م ۳۷۳ هـ نیشابور) از عارفان معروف قرن چهارم هجری. در سال ۳۶۷ هجری قمری به شهر نیشابور آمد. وی وابسته به مکتب جنید بود و در زمان حیات خود با عناوین شیخ حرم و طاووس حرم خوانده می شد. ابو عثمان چهارمین مقتدای اهل تصوف پس از امامان و پیامبر بوده است.
• «تقوی، ایستادن است از بر حدها که اندر وی تقصیر نکند و از حد فراتر نشود.• «خلق قالب ها است احکام قدرت بر ایشان همی رود .»• «هرکه خلوت بر صحبت اختیار کند باید که از یاد کرد همه چیزها خالی شود، مگر یادکرد خدای. او از همه ارادت ها خالی بود از جمیع اسباب. اگر برین صفت نباشد، خلوت وی بلا و هلاک بود.»• «هرکه همه بر مرکب رجاء نشیند، معطل ماند و هرکه بر مرکب خوف نشیند، نومید شود و لیکن یک بار برین و یک بار برآن .»• «فاضل ترین چیزی که مرد آن را ملازمت کند اندرین طریقت، محاسبهٔ خویش است و مراقبت و نگاه داشتن کارها به علم .»• «ربانی به چهل روز نخورد و صمدانی به هشتاد روز نخورد.»• «دل اهل حق، دلی حاضر بود و اسماع ایشان پیوسته گشاده.»• «هرکی صحبت توانگران بر صحبت درویشان اختیار کند، خدای عز و جل او را به مرگ دل مبتا کند.»• «هر آن کس که انس وی به وعرفت و ذکر خدای تعالی بود، مرگ آن انس وی را ویران نکند، بل که چندان انس و راحت زیاده شود از آن که اسباب شوریده از میان برخیزد و محبت صرف بماند.»• «اعتکاف، حفظ جوارح است در تحت اوامر .»• «تصوف، قطع علایق است و فیض خلایق و اتصال به حقایق .»• «هرکه خلوت بر صحبت اختیار کند باید که از یاد کردن همه چیزها خالی بود، مگر از یادکردن خدای تعالی؛ و از همه ارادت ها خالی بود مگر از رضای خدای تعالی و از مطالبت نفس خالی بود به جملهٔ اسباب، که اگر بدین صفات نباشد، خلوت او را هلاک و بلا بود.»• «بنده در مقام ذکر چون دریا شود. از او جوی ها می رود به هرجایی به حکم خداوند، و در وی حکم نبود جز خدای تعالی و همه کونرا بیند بدان که او را بود. چنان که هیچ چیز در کون، از آسمان و زمین و ملکوت بر وی پوشیده نماند، تا موری که در همه کون بجنبد، بداند و ببیند و حقیقت توحید آن جا تمام شود و از ذکر چندان حلاوت بود که خواهد که نیست شود و مرگ به آرزو جوید که طاقت چشیدن آن حلاوت ندارد.»• « گفت: سفر او چنان می باید که از هوا و شهوت مراد خویش کند، که سفر غربت است و غربت مذلت و مؤمن را روا نیست که خود را ذلیل گ .» -> گفتند که: فلانی سفر می کند .
• «هرکه دعوی سماع کند و او را از آواز مرغان آواز ددها و از باد، او را سماع نیفتد، در دعوی سماع دروغ زن است .»• «شکر، شناختن عجز خود است از کمال شکر نعمت .»• «علامت شوق، دوست داشتن مرگ است در حال راحت .»• «نیکویی صحبت آن باشد که فراخ داری بر برادر مسلمان آنچه بر خود می داری و در آنچه او را بود طمع نکنی و قبول کنی جفای او. انصاف او بدهی و از وی انصاف طلب نکنی و مطیع او باشی و او را تابع خود ندانی و هرچه از وی بر تو رسد، تو آن را بزرگ و بسیار شماری و هرچه از تو بدو رسد احقر و اندک دانی.»• «عارف از انوار علم روشن گردد تا بدان عجایب غیب بیند .»• «غیرت از صفات مریدان باشد و اهل حقایق را نبود .»• «فاضل ترین چیزی که مردمان آن را ملازمت کنند درین طریق، محاسبت خویش است و مراقبت و نگاه داشتن کارها به علم .»• «هر که به احوال خلق مشغول شد، حال خویش ضایع کرد .»• «عاصی به از مدعی، زیرا که عاصی توبه کند و مدعی در حال دعوی خویش گرفتار آمده بود .»• «هرکه دست به طعام توانگران دراز کند، به شره و شهوت هرگز فلاح نیابد و در این عذر نیست مگر کسی که مضطر بود .»• «از پیران هیچ نورانی تر از ابویعقوب نهرجوری ندیدم و بزرگ همت تر از ابوالحسن الصایغ .»• «آن حاضر اسرار طریقت، آن ناظر انوار حقیقت، آن ادب یافتهٔ عتبهٔ عبودیت، آن جگر سوختهٔ جذبهٔ ربوبیت، آن سبق برده در مریدی و پیری قطب وقت: عثمان حیری رحمة الله علیه؛ از اکابر این طایفه و از معتبران اهل تصوف بود و رفیع قدر بود و عالی همت و مقبول اصحاب و مخصوص به انواع کرامات و ریاضات و وعظی شافی داشت و اشارتی بلند، و در فنون علوم طریقت و شریعت کامل بود و سخنی موزون و مؤثر داشت و هیچ کس را در بزرگی سخن او نیست. چنان که اهل طریقت در عهد او چنین گفتند که در دنیا سه مرداند که ایشان را چهارم نیست: عثمان در نیشابور و جنید در بغداد و بوعبدالله الجلا در شام؛ و عبدالله محمد رازی گفت: جنید و رویم و یوسف حسین و محمد فضل و ابوعلی جوزجانی و غیر ایشان را از مشایخ بسی دیدم. هیچ کس از این قوم شناساتر به خدای از ابوعثمان حیری ندیدم و در خراسان اظهار تصوف از او بود…» -> تذکرة الاولیا، عطار