کلمه جو
صفحه اصلی

ریچارد رورتی

دانشنامه عمومی

ریچارد مک کی رورتی (به انگلیسی: Richard Rorty) (زادهٔ ۴ اکتبر ۱۹۳۱ – درگذشتهٔ ۸ ژوئن ۲۰۰۷)، از مهم ترین فیلسوفان تحلیلیِ معاصر و به عقیدهٔ برخی بزرگترین فیلسوف آمریکایی است. وی نظرات بدیعی در سنت پراگماتیستی ارائه کرده است. هرچند برخی او را به دلیل عقاید نسبی گرایانه اش پسامدرن دانسته اند، وی چنین عنوانی را نمی پذیرفت و آن را اساساً بی معنا می پنداشت. اگر بخواهیم دقیقتر ردهٔ رورتی را بیان کنیم باید او را فیلسوف پسا تحلیلی (post-analytical) عمل گرا بنامیم.
فلسفه و امید اجتماعی، ترجمهٔ عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، نشر نی (عنوان اصلی: Philosophy and Social Hope، انتشارات پنگوئن، ۱۹۹۹)
اولویت دموکراسی بر فلسفه، ترجمهٔ خشایار دیهیمی، طرح نو
پیشامد، بازی و همبستگی، ترجمهٔ پیام یزدانجو، نشر مرکز، چاپ اول، ۱۳۸۵
فلسفه و آینهٔ واقعیت، ترجمه مرتضی نوری
رورتی در ۴ اکتبر ۱۹۳۱ در شهر نیویورک و در خانواده ای چپ، اصلاح طلب و ضد استالینیسم متولد شد. بر طبق گفتهٔ خود خانوادهٔ او اگر تروتسکیست نبودند، لااقل سوسیالیست بودند. او در ۱۹۴۶ به دانشگاه شیکاگو راه یافت، جایی که شاگرد کسانی چون رودلف کارناپ، چالرز هارتسهورن و ریچارد مک کئون بود. در ۱۹۴۹ مدرک کارشناسی علوم انسانی و در ۱۹۵۲ کارشناسی ارشد خود را از همان دانشگاه دریافت کرد. رسالهٔ کارشناسی ارشد او پیرامون وایتهد و تحت نظر هارتسهورن به اتمام رسید. رورتی از ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۶ بر روی رسالهٔ دکترای خود در دانشگاه ییل تحت عنوان «مفهوم عاملیت بالقوه» (به انگلیسی: The Concept of Potentiality) کار کرد و پس از دو سال خدمت در ارتش به استخدام کالج ولزلی درآمد.
رورتی در خرداد ۱۳۸۴ و درحالی که هیچ اثری از او به فارسی برگردانده نشده بود به ایران آمد. زبان سادهٔ رورتی باعث شد تا محافل روشنفکری چندان از او استقبال نکنند. روزنامهٔ شرق در شمارهٔ ۳۰ خرداد ۱۳۸۴ نوشت: «نتیجه گیری شخصی و تحلیل های فردی آقای رورتی به چنان ساده اندیشی و یک سونگری تأسف باری دچار می شد که … این شبهه را پیش آورد که یا جناب رورتی… ایرانی ها و سواد اجتماعی و فلسفی آن ها را بسیار دست کم گرفته و بحثی مقدمانی را برایشان تدارک دیده یا سطح سواد و توقع ما آن قدر بالا رفته که در پایان جلسه مبهوت بمانیم و بگوییم این صحبت ها چه دردی از حسرت انزوای فلسفی ما کم کرد.»
هرچند دیهیمی - مترجم کتاب اولویت دموکراسی بر فلسفه - در یادداشتی در روزنامهٔ جمهوریت و گفتگویی در وقایع اتفاقیه به دفاع از رورتی پرداخت، لکن کمک چندانی به بهبود تصویر رورتی در میان اهل فلسفهٔ ایران نکرد.

نقل قول ها

ریچارد رورتی(به انگلیسی: Richard Rorty) (زادهٔ ۴ اکتبر ۱۹۳۱ – درگذشتهٔ ۸ ژوئن ۲۰۰۷)، از مهم ترین فیلسوفان تحلیلیِ آمریکایی است.
• «اسلام با تروریسم به همان اندازه رابطه دارد که مافیا با مسیحیت.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «اگر پایه محکمی در فلسفه تحلیلی پیدا نمی کردم هرگز نمی توانستم به اهمیتِ کارِ «ویلفرد سلارز» و «دانالد دیویدسن» پی ببرم و درنتیجه بازهم همیشه غبطه می خوردم.» -> نگرش تاریخی و فلسفه تحلیلی، (ص. ۵۵)
• «اگر ما از خواندنِ کتاب های کانونی فلسفه دست بکشیم، آگاهی مان نسبت به نیروهایی که ما را قادر ساخته به شیوه کنونی بیندیشیم و صحبت کنیم، کم و کمتر خواهد شد. آن وقت نخواهیم توانست وجوهِ احتمالی حیاتِ اجتماعی (کانتینینسی) مان را درک کنیم؛ نخواهیم توانست «آیرونیست» (وارون اندیش) به همان معنی ای که من بکار می برم باشیم.» -> Contingency، Irony، and Solidarity، کمبریج/۱۹۸۹
• «اگر ما چیزی هم از اسلام باید بیاموزیم آن چیز درس آزادی و عدالت اجتماعی نخواهد بود؛ ما خود در این مقوله کارشناس و خبره هستیم.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «اگر همه آن کلاسیک های فلسفه را دست جمعی نخوانده بودم هرگز نمی توانستم از هگل و هایدگر سر دربیاورم و همیشه غبطه می خوردم.» -> نگرش تاریخی و فلسفه تحلیلی، (ص. ۵۵)
• «ایالات متحده شهرک سازی اسراییل را به این دلیل تأیید کرد زیرا یهودیان در محافل سیاسی آمریکا از قدرتی فراوان برخوردارند و اسراییل در واشنگتن اعمال نفوذ می کند.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «این مدعای دیویی وار، ابنای بشر را به گونه فرزندان زمان و مکان خود ترسیم می کند؛ بدون هیچ گونه محدودیت یا اهمیت مابعدالطبیعی یا زیست شناختی در خصوص شکل پذیری آن ها.» -> فلسفه و امید اجتماعی، (ص. ۵۷)
• «به رغم سرخوردگی نسبتاً زودرس ام از افلاطون گرایی، بسیار خشنودم که همه آن سال ها را صرف خواندن کتابهای فلسفی کردم. زیرا نکته ای آموختم که به نظرم هنوز مهم است: بی اعتمادی به تکبر فکری که در اصل مرا به خواندن آن کتاب ها هدایت کرد. اگر همه آن کتاب ها را نخوانده بودم، هیچگاه نمی توانستم از جستجوی آنچه دریدا آن را «حضوری کامل فراسوی دامنهٔ بازی» می نامد، به قصد بینشی ملخص و خودبسا، قابل فهم و توجیه گر خود باشد، دست بردارم.» -> فلسفه و امید اجتماعی، (ص. ۶۴)
• «درحالی که بسیاری از روشنفکرانی که گرایش دینی دارند، به آن چیزی می آویزند که او را «مابعدالطبیعه ای فردی» می نامد، کارتر یکی از اعضای کلیسای پروتستان، دین را به عنوان سنت عبادت گروهی تعریف می کند.» -> فلسفه و امید اجتماعی، (ص. ۲۴۵)
• «در حرف، دارای جامعه ای دموکرات اما در عمل از یک سیستم امنیتی-ملی که حاکم بر جامعه است برخورداریم، این دولت تصمیمات خود را در پشت پرده اتخاذ کرده و از هرگونه بحث و نظرخواهی خودداری می نماید. ما امیدواریم و دعا می کنیم که این دولت عقلش را از دست نداده باشد ولی هیچ گونه تضمینی نمی توانیم بدهیم.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «شعار من این است: اگر هوای آزادی را داشته باشی، حقیقت هوای خودش را خواهد داشت. گفته من مبتنی بر حقیقت، گفته ای است که جمعی از مردمِ آزاد و آزاده برسرِ حقیقت بودنش توافق کرده اند. اگر ما زحمتِ برقراریِ آزادی سیاسی را بکشیم، حقیقت هم خودش به عنوان پاداش نصیب مان می شود.» -> Take Care of Freedom and Truth Will Take Care of itself، (ص. ۵۸)
• «فیلسوف، مناسب ترین توصیف برای کسی است که نقشه فرهنگ را از نو ترسیم می کند - کسی که در باب اندیشیدن پیرامون رابطه میان حوزه های گوناگون گسترده فعالیت بشر، راهی نو و نویدبخش به ما پیشنهاد می دهد.» -> فلسفه و امید اجتماعی، (ص. ۲۵۱)
• «کسی که تحمل حتی یک بحث دربارهٔ سیاست بین المللی را نداشته باشد نمی تواند مدعی دموکراسی باشد.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «مشکل ما اینست که دولت آمریکا بلاانقطاع دروغ می گوید؛ در دوران جنگ سرد دربارهٔ عمل کردش سکوت می کرد ولی حالا بااین خطر مواجه ایم که همین فردا بغداد را بمباران کنند و برای مشروعیت عمل کرد خود گزارش سازمان های امنیتی را به ما ارایه می کنند که ما هم از صحت و سقم آن بی خبریم.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «من امیدوار بودم که اروپاییان در سال ۱۹۹۳ میلادی در اسلو به روشنی اعلام می کردند که مخالف با توسعه بیشتر شهرک های اسراییلی هستیم و از آمریکا بخواهند که از حمایت بیشتر اسراییل دست بکشد.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «من با فرضیهٔ جنگ محق موافق نیستم، به عقیدهٔ من جنگ یا ضروری است یا غیرضروری؛ جنگ علیه هیتلر ضروری بود اما علیه ویتنام لزومی نداشت.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «من نمی فهمم چرا رأی دهندگان آمریکایی نمی توانند بر خودخواهی ها و آزمندی هاشان فائق شوند. کاش خود من می توانستم. کشورِ من از بیشترین قدرت و بیشترین ثروت بهره برده و از این قدرت و ثروت هرگز برای کم کردن از درد و ادبارِ انسانی استفاده نکرده است. به نظر من این یک تراژدی بزرگ است.» -> رورتی و دموکراسی آمریکایی، (ص. ۱۰۲) - به نقل از بی بی سی، عبدی کلانتری
• «مواد این آیین نامه، آثار متافیزیک باوران بزرگ، کوشش هایی مرسوم برای تغییرناپذیر انگاشتن و یک پارچه دیدن همه چیزند. متافیزیک باوران می کوشند معضل تعدد نمودها را حل کنند به امید آن که، با نگریستن از فراز بلندی ها، وحدتی ناگهانی پدیدار شود؛ وحدتی که نشانه یافتن چیز واقعی ای است که ورای نمودها می ایستد و آنها را پدیدمی آورد.» -> Contingency، Irony، and Solidarity، کمبریج/۱۹۸۹
• «هرگاه فاجعه ای مانند یازدهم سپتامبر یا وجود سلاح بیولوژیکی در عراق یا کشتار مردم در رواندا اتفاق می افتد باید وزرای امورخارجهٔ اروپا اجتماع کنند و یک موضع اروپایی اتخاذ و اختلاف نظر خود را با آمریکا اعلام نمایند. اروپا از قدرت و اعتبار خود بهره نمی گیرد و این عادت ناپسند، که سیاستمداران و روشنفکران اروپایی منتظرند که آمریکایی ها بازهم دست به کار احمقانه ای بزنند و سپس اعلام کنند که ما بهتر انجام می دهیم، از همین جا ناشی می شود و این خود کمال بی مسؤلیتی است.» -> ۱۵ آوریل ۲۰۰۲ میلادی/ FAZ - Ralph Obermauer
• «من رورتی را تحسین می کنم که موقعیت اش را خوب درمی یابد، ساده حرف می زند، نمی خواهد پرطمطراق باشد تا مهم جلوه کند و راحت و سرراست و بی واهمه حرف می زند و بلد است طنزی هم چاشنی حرف هایش بکند. اگر همین سادگی رفتار و بی تکلفی رورتی، فخر نفروختن اش، موقعیت شناسی اش و ... را یاد بگیریم، ببینیم که مهمترین فیلسوف زنده آمریکا اصلأ آن تبختر برخی افرادِ دست دوم ما را ندارد، این سفر او به ایران برایمان به قدر کافی سودمند بوده است. رورتی نشان داد که روشنفکر مدرنِ هوشمندی است و ما نشان دادیم که ابهت برایمان بسیار بیش از فکرکردن، مسئله حل کردن و طبیعی بودن اهمیت دارد. ظاهرأ مشکلِ ما همان «حسرتِ انزوای فلسفی» است!» -> خشایار دیهیمی، از ریچارد رورتی چه می توانیم بیاموزیم؟ ۱۳۸۳/ ۲۰۰۴


کلمات دیگر: