حسین بن منصور با شهرت حَلّاج (به معنی: پنبه زن) و کنیه های ابوعبدالله و ابوالمغیث (۸۵۸، بیضا - ۲۶ مارس ۹۲۲، بغداد) عارف، شاعر و صوفی ایرانی - عراقی در نیمهٔ دوم سدهٔ سوم هجری بود که از برای شحطیاتش شهرت یافت و به اتهام زندقه نه سال زندانی گشت و سرانجام برپایهٔ تفسیر فقهی خدا-انگارانه از شطحیاتش در ۲۳ ذی القعده ۳۰۹ (قمری) در میدانی نزدیک دجله در بغداد اعدام شد.
• «حق.»• «عارف ایمان نیاورد تا وقتی که کافر نشود.»• «از خدا به غیر خدا چنگ زدن، شک کردن است در خدای.»• «وای بر تو. قدر مرا بس کم کردی. .»• «من در خود نگرستم و از خود بیرون رفتم و باز به خود نیامدم.»• نقل است که در ابتدا که ریاضت می کشید، دلقی (کلاهی) داشت که آن را بیست سال بیرون نیاورده بود. روزی به ستم از وی بیرون کردند، گزنده بسیار در وی افتاده بود. یکی را وزن کردند، نیم دانگ بود.• نقل است که گرد او عقربی دیدند که می گردید قصد کشتن کردند، گفت: (دست از وی بردارید که دوازده سال است که ندیم ماست و گرد ما می گردد)• نقل است که در شبانه روزی در زندان هزار رکعت نماز می خواند، گفتند: چو می گویی که من حقم، این نماز برای که خوانی؟ گفت: ما دانیم قدر ما!• نقل است که شب اول که او را حبس کردند بیامدند و او را در زندان ندیدند و جمله زندان را بگشتند کس ندیدند و شب دوم نه او را دیدند نه زندان را! و شب سوم او را در زندان دیدند. گفتند (شب اول کجا بودی؟ و شب دوم تو و زندان کجا بودیت ؟) گفت: شب اول من در حضرت بودم، از آن (به این دلیل) اینجا نبودم و شب دوم حضرت اینجا بود، از آن من و زندان هر دو غایب بودیم.• نقل است که در زندان سیصد کس بودند. چون شب درآمد گفت (ای زندانیان! شما را خلاص دهم). گفتند: چرا خود را نمی دهی؟ گفت: ما در بند خداوندیم و پاس سلامت می داریم. اگر خواهیم به یک اشارت همه بندها بگشاییم. پس به انگشت اشارت کرد. همه بندها از هم فرو ریخت. گفتند: اکنون کجا رویم؟ که در زندان بسته است. اشارتی کرد در زندن باز شد. پرسیدند تو نمی آیی؟ گفت «ما را با او سری است که جز بر سر دار نمی توان گفت»• حلاج را برای کشتن بردند. می گفت: «حق، حق، حق، اناالحق.»• نقل است که در آن میان درویشی از او پرسید که عشق چیست؟• ابلیس آنگونه که در تصور تست، نیست. او زخم خوردهٔ عشق است. به خاطر عشقی که به حق داشت، از سجدهٔ غیر سر پیچید. در عشق ثبات قدم از آن بیشتر ممکن نیست. به آدم سجده نکرد و خود را راندهٔ درگاه ساخت. چرا که عشق به او اجازه نمی داد به هیچ درگاه دیگر سر فرود آورد. ابلیس پیشوای عاشقان بود. سرآهنگ موحدان بود.• «شطحیات صوفیان چون معمولاً از درک و فهم ظاهربینان و عوام بالاتر بوده، و به ظاهر علاقه و پیوندی با جنبهٔ ظاهری دین نداشت، و گاهی هم مخالف ظواهر دین بود، از نظر فقها و عوام کفر و زندقه به حساب می رفت و موجب شکنجه و آزاد و احیاناً قتل گویندگان شطح می شد؛ چنان که حسین منصور حلاج، صوفیِ وحدت الوجودیِ معروف، به خاطر ایراد شطحیاتی چون به پای دار رفت و فاجعه ای فراموش ناشدنی در تاریخ تصوف و عرفان ملل اسلامی به جا گذاشت. سخنان او بهترین و کاملترین نمونهٔ شطح است.»سید مخدوم رهین، مقدمه نوشته بر حسنات العارفین -> انا الحق
• «حق.»• «عارف ایمان نیاورد تا وقتی که کافر نشود.»• «از خدا به غیر خدا چنگ زدن، شک کردن است در خدای.»• «وای بر تو. قدر مرا بس کم کردی. .»• «من در خود نگرستم و از خود بیرون رفتم و باز به خود نیامدم.»• نقل است که در ابتدا که ریاضت می کشید، دلقی (کلاهی) داشت که آن را بیست سال بیرون نیاورده بود. روزی به ستم از وی بیرون کردند، گزنده بسیار در وی افتاده بود. یکی را وزن کردند، نیم دانگ بود.• نقل است که گرد او عقربی دیدند که می گردید قصد کشتن کردند، گفت: (دست از وی بردارید که دوازده سال است که ندیم ماست و گرد ما می گردد)• نقل است که در شبانه روزی در زندان هزار رکعت نماز می خواند، گفتند: چو می گویی که من حقم، این نماز برای که خوانی؟ گفت: ما دانیم قدر ما!• نقل است که شب اول که او را حبس کردند بیامدند و او را در زندان ندیدند و جمله زندان را بگشتند کس ندیدند و شب دوم نه او را دیدند نه زندان را! و شب سوم او را در زندان دیدند. گفتند (شب اول کجا بودی؟ و شب دوم تو و زندان کجا بودیت ؟) گفت: شب اول من در حضرت بودم، از آن (به این دلیل) اینجا نبودم و شب دوم حضرت اینجا بود، از آن من و زندان هر دو غایب بودیم.• نقل است که در زندان سیصد کس بودند. چون شب درآمد گفت (ای زندانیان! شما را خلاص دهم). گفتند: چرا خود را نمی دهی؟ گفت: ما در بند خداوندیم و پاس سلامت می داریم. اگر خواهیم به یک اشارت همه بندها بگشاییم. پس به انگشت اشارت کرد. همه بندها از هم فرو ریخت. گفتند: اکنون کجا رویم؟ که در زندان بسته است. اشارتی کرد در زندن باز شد. پرسیدند تو نمی آیی؟ گفت «ما را با او سری است که جز بر سر دار نمی توان گفت»• حلاج را برای کشتن بردند. می گفت: «حق، حق، حق، اناالحق.»• نقل است که در آن میان درویشی از او پرسید که عشق چیست؟• ابلیس آنگونه که در تصور تست، نیست. او زخم خوردهٔ عشق است. به خاطر عشقی که به حق داشت، از سجدهٔ غیر سر پیچید. در عشق ثبات قدم از آن بیشتر ممکن نیست. به آدم سجده نکرد و خود را راندهٔ درگاه ساخت. چرا که عشق به او اجازه نمی داد به هیچ درگاه دیگر سر فرود آورد. ابلیس پیشوای عاشقان بود. سرآهنگ موحدان بود.• «شطحیات صوفیان چون معمولاً از درک و فهم ظاهربینان و عوام بالاتر بوده، و به ظاهر علاقه و پیوندی با جنبهٔ ظاهری دین نداشت، و گاهی هم مخالف ظواهر دین بود، از نظر فقها و عوام کفر و زندقه به حساب می رفت و موجب شکنجه و آزاد و احیاناً قتل گویندگان شطح می شد؛ چنان که حسین منصور حلاج، صوفیِ وحدت الوجودیِ معروف، به خاطر ایراد شطحیاتی چون به پای دار رفت و فاجعه ای فراموش ناشدنی در تاریخ تصوف و عرفان ملل اسلامی به جا گذاشت. سخنان او بهترین و کاملترین نمونهٔ شطح است.»سید مخدوم رهین، مقدمه نوشته بر حسنات العارفین -> انا الحق
wikiquote: حسین_بن_منصور_حلاج