[ویکی فقه] قاعدة الضرر، الید، التجاوز و الصحة (اوثق الوسائل). اوثق الوسائل تألیف، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی (متوفای ۱۳۰۵ قمری) است. کتاب اوثق الوسائل یکی از بهترین شروح فرائد الاصول (رسائل) شیخ اعظم انصاری است و از نظر وسعت تتبع و تنوع مطالب کم نظیر می باشد.
سبک طرح مباحث در اوثق الوسائل به گونه ای نیست که نظیر کتاب مطارح الانظار، مؤلف صرفا به شرح عبارتهای کتاب بسنده کند، بلکه اشکالات و مناقشاتی در نظریات شیخ اعظم به وسیلۀ مؤلف و یا استادش سید حسین کوه کمری دیده می شود. بنابراین شرح کتاب همراه با نقد و مناقشه است. مؤلف در بعضی مباحث حتی مناقشاتی را در نظریات استادش مطرح می کند، مثلا: «و لکن الانصاف ان دعوی کون المرتب علی ظن الضرر حکما واقعیا لا تخلو عن نظر، بل منع، و ان مال الیه سیدنا الاستاذ- دام ظله- فی مجلس الدرس» از نکات مثبت کتاب اینکه مؤلف به واسطۀ استادش سید حسین بن محمد کوه کمری تبریزی معروف به سید حسین ترک (متوفای ۱۲۹۹ قمری) که شاگرد شیخ اعظم و صاحب فصول بوده، با نظریات واقعی شیخ اعظم آشنایی داشته و گاهی با عبارت: «و قد نقل بعض مشایخنا عن المصنف- قده- انه قال» مطلب را بیان می فرماید و با مراجعه به نسخه های مختلف رسائل نیز سعی در به دست آوردن نظریات اصلی شیخ اعظم داشته است مانند: «و فی بعض النسخ قد وقع الامر بالتامل بعد قوله...» مؤلف در نهایت تواضع و فروتنی به شیخ اعظم بسیار احترام می گذاشته است. در خطبۀ کتاب می خوانیم «فیقول المذنب الجانی قلیل البضاعة کثیر الاضاعة موسی بن جعفر...» و راجع به شیخ اعظم می گوید: «شیخ المشایخ ممهد قواعد الدین و محرز ضوابط الشرع المبین و مهذب القوانین المحکمة و مبین الاشارات المبهمة و مصباح مناهج شرایع الاسلام و مشکوة مسالک غایة المرام، کاشف اللثام عن غایة المراد کاشف الغطاء عن نهایة الارشاد، کاشف الاسرار و الرموز عن مدارک الاحکام...» (اگر توجه شود مؤلف به بسیاری از کتب اصولی و فقهی در این عبارتها اشاره کرده است.) کتاب اوثق الوسائل یکی از بهترین منابع برای به دست آوردن مآخذ و منابع نظریات شیخ اعظم در رسائل است و در واقع، در بسیاری از موارد اوثق الوسائل یک دورۀ کتاب شناسی و شناسایی منابع و مآخذ اقوال مختلف می باشد. حتی اگر قسمتی از عبارتی حذف شده باشد بیان می کند. مثلا در نقل کلام محدث استرآبادی: «قوله من الامور الواضحة عند الاذهان المستقیمة... و قد وقع هنا سقط من قلم المصنف. قال فی کتاب الفوائد المدنیة قد وقع بعد العبارة المذکورة و لانهم عارفون بالقواعد المنطقیة.» یا اینکه اگر عبارت به صورت خلاصه ذکر شده باشد عین الفاظ را برای فهم بهتر مطالب ذکر می کند.
سبک طرح مباحث در اوثق الوسائل به گونه ای نیست که نظیر کتاب مطارح الانظار، مؤلف صرفا به شرح عبارتهای کتاب بسنده کند، بلکه اشکالات و مناقشاتی در نظریات شیخ اعظم به وسیلۀ مؤلف و یا استادش سید حسین کوه کمری دیده می شود. بنابراین شرح کتاب همراه با نقد و مناقشه است. مؤلف در بعضی مباحث حتی مناقشاتی را در نظریات استادش مطرح می کند، مثلا: «و لکن الانصاف ان دعوی کون المرتب علی ظن الضرر حکما واقعیا لا تخلو عن نظر، بل منع، و ان مال الیه سیدنا الاستاذ- دام ظله- فی مجلس الدرس» از نکات مثبت کتاب اینکه مؤلف به واسطۀ استادش سید حسین بن محمد کوه کمری تبریزی معروف به سید حسین ترک (متوفای ۱۲۹۹ قمری) که شاگرد شیخ اعظم و صاحب فصول بوده، با نظریات واقعی شیخ اعظم آشنایی داشته و گاهی با عبارت: «و قد نقل بعض مشایخنا عن المصنف- قده- انه قال» مطلب را بیان می فرماید و با مراجعه به نسخه های مختلف رسائل نیز سعی در به دست آوردن نظریات اصلی شیخ اعظم داشته است مانند: «و فی بعض النسخ قد وقع الامر بالتامل بعد قوله...» مؤلف در نهایت تواضع و فروتنی به شیخ اعظم بسیار احترام می گذاشته است. در خطبۀ کتاب می خوانیم «فیقول المذنب الجانی قلیل البضاعة کثیر الاضاعة موسی بن جعفر...» و راجع به شیخ اعظم می گوید: «شیخ المشایخ ممهد قواعد الدین و محرز ضوابط الشرع المبین و مهذب القوانین المحکمة و مبین الاشارات المبهمة و مصباح مناهج شرایع الاسلام و مشکوة مسالک غایة المرام، کاشف اللثام عن غایة المراد کاشف الغطاء عن نهایة الارشاد، کاشف الاسرار و الرموز عن مدارک الاحکام...» (اگر توجه شود مؤلف به بسیاری از کتب اصولی و فقهی در این عبارتها اشاره کرده است.) کتاب اوثق الوسائل یکی از بهترین منابع برای به دست آوردن مآخذ و منابع نظریات شیخ اعظم در رسائل است و در واقع، در بسیاری از موارد اوثق الوسائل یک دورۀ کتاب شناسی و شناسایی منابع و مآخذ اقوال مختلف می باشد. حتی اگر قسمتی از عبارتی حذف شده باشد بیان می کند. مثلا در نقل کلام محدث استرآبادی: «قوله من الامور الواضحة عند الاذهان المستقیمة... و قد وقع هنا سقط من قلم المصنف. قال فی کتاب الفوائد المدنیة قد وقع بعد العبارة المذکورة و لانهم عارفون بالقواعد المنطقیة.» یا اینکه اگر عبارت به صورت خلاصه ذکر شده باشد عین الفاظ را برای فهم بهتر مطالب ذکر می کند.
wikifeqh: تسامح در ادلۀ سنن، از شیخ اعظم از صفحۀ ۲۹۹ تا ۳۰۷؛ صفحات ۳۹۴ تا ۳۹۶؛ صفحۀ ۴۲۲ تحقیق المقام یحتاج الی بسط الکلام، تا صفحۀ ۴۲۵؛ صفحۀ ۴۲۶ بقی الکلام فی جملة... ؛ صفحۀ ۵۲۵ اعلم انه قد بقی فی المقام... ؛ صفحۀ ۵۴۰ راجع به قاعده ید؛ صفحۀ ۵۴۰ تا ۵۴۶؛ صفحۀ ۵۵۶ تا ۵۶۰ فروع قاعدۀ تجاوز؛ صفحۀ ۵۷۴ تا ۵۷۹ اصالة الصحة در اقوال؛ در بحث تعادل و تراجیح صفحۀ ۶۰۰؛ تنبیه در صفحۀ ۶۰۳؛ در توضیح حکم تعارض از صفحۀ ۶۱۷ تا ۶۲۳؛ تعارض سایر ادلۀ ظنی با اجماعین منقولین از صفحۀ ۶۳۳ تا آخر کتاب. از صفحۀ ۱۲۳ تا ۱۳۶ نیز مباحث وسیعی از نقل کلام اخباریها در مورد قطعیت صدور اخبار آورده شده که بسیار مهم و با ارزش است.
رموز و کنایات
در رسائل شیخ انصاری از بسیاری از دانشمندان اصولی و کتابهای آنها به رمز و کنایه تعبیر شده که اوثق الوسائل آنها را بیان کرده است، از جمله: ۱- از شریف العلماء تعبیر به بعض مشایخنا شده، قوله من بعض مشایخنا هو الفاضل النراقی فی مناهجه ۲- قوله تبعا لبعض الاساطین الخ، السید السند صاحب مفتاح الکرامة ۳- قوله بعض من قارب عصرنا من الفحول، هو العلامة الطباطبائی فی قواعده ۴- قوله کما صرح به بعض المحققین الخ، هو المحقق الخوانساری ۵- قوله و قد یظهر من بعض المعاصرین الخ، هو صاحب الفصول ۶- قوله بعض المحققین، هو الشیخ اسد الله التستری ۷- قوله بعض المعاصرین، هو صاحب المناهج ۸- قوله بعض مشایخنا هو شریف العلماء.
تالیف و چاپ کتاب
...
رموز و کنایات
در رسائل شیخ انصاری از بسیاری از دانشمندان اصولی و کتابهای آنها به رمز و کنایه تعبیر شده که اوثق الوسائل آنها را بیان کرده است، از جمله: ۱- از شریف العلماء تعبیر به بعض مشایخنا شده، قوله من بعض مشایخنا هو الفاضل النراقی فی مناهجه ۲- قوله تبعا لبعض الاساطین الخ، السید السند صاحب مفتاح الکرامة ۳- قوله بعض من قارب عصرنا من الفحول، هو العلامة الطباطبائی فی قواعده ۴- قوله کما صرح به بعض المحققین الخ، هو المحقق الخوانساری ۵- قوله و قد یظهر من بعض المعاصرین الخ، هو صاحب الفصول ۶- قوله بعض المحققین، هو الشیخ اسد الله التستری ۷- قوله بعض المعاصرین، هو صاحب المناهج ۸- قوله بعض مشایخنا هو شریف العلماء.
تالیف و چاپ کتاب
...