نبرد الارک

نبرد آلارک ( به انگلیسی: Battle of Alacros ) . در 586ق/1190م ابویعقوب یوسف المنصور موحدی وارد اندلس شد. آلفونسو که تاب پایداری در برابر سپاه تازه نفس موحدین را در خود نمی دید، صلحی به مدت 5 سال با المنصور منعقد ساخت، اما مدتی به پایان دورۀ صلح باقی مانده بود که آلفونسو به تعرض گسترده ای دست زد. المنصور به اندلس بازگشت و آمادۀ جنگ شد، اما در بستر بیماری افتاد و ناچار به مراکش رفت ( ابن خلکان، 7/4 - 8 ) . آلفونسو که بعید می دانست امیر موحدی، بار دیگر برای نبرد به اندلس باز گردد، او را به جنگ برانگیخت ( ابن عبری، 224 ) ، المنصور که از یک سوی از سستی امیران مسلمان اندلس آگاه بود و از سوی دیگر می اندیشید که اگر آلفونسو به پیشروی ادامه دهد، در اندک مدتی سراسر اسپانیا را زیر نگین در خواهد آورد، آهنگ جنگ کرد و به اندلس آمد و در اشبیلیه مستقر شد ( حمیری، 13 ) . در شعبان 591ق/1195م در محلّی به نام الارک در کنار دژ رباح واقع در شمال قرطبه میان دو سپاه جنگ شد و آلفونسو به سختی شکست خورد ( ابن اثیر، 12/115 ) و به طلیطله گریخت و سر تراشید و سوگند یاد کرد که انتقام گیرد.
همچنین
پس از «عبدالمؤمن» پسرش «یوسف» به حکومت رسید. او از دریا به سوی اندلس گذشت و بارها با دشمن جنگید. پس از وی فرزند بلند آوازه اش «یعقوب المنصور»به حکومت رسید. او در جنگ با نصارا در اندلس به پیروزیهای بزرگی نایل آمد. بزرگ ترین آن جنگ اَلارک بود که اگر از نبرد زلاقه بزرگ تر نباشد کوچکتر نیست. اَلارک جایی است در نواحی بطلیوس. آلفونس پادشاه نصارا در بدترین شرایط خود را به طلیطله رساند. او سر و ریش خود را تراشید و صلیبش را واژون ساخت و با خود عهد کرد که تا انتقام نگیرد در رختخواب نخوابد و به زنان نزدیک نگردد و بر اسبی یا چارپایی سوار نشود.
قس عربی
معرکة الأرک هی معرکة وقعت فی 18 یولیو 1195 م بین قوات الموحدین بقیادة السلطان المغربی أبو یوسف یعقوب المنصور وقوات ملک قشتالة ألفونسو الثامن. کان للمعرکة دوراً کبیراً فی توطید حکم الموحدین فی الأندلس وتوسیع رقعة بلادهم فیها. وقد اضطر ألفونسو بعدها لطلب الهدنة من السلطان الموحدی أبی یوسف المنصور. یعتبرها المؤرخون مضاهیة لمعرکة الزلاقة فی وقع الهزیمة على مسیحیی أیبیریا.
محتویات [اعرض]
[عدل]التسمیة
وقعت المعرکة قرب قلعة الأرک، والتی کانت نقطة الحدود بین قشتالة والأندلس فی ذلک الوقت ولذا ینسب المسلمون المعرکة لهذه القلعة کما ینسب المسیحیون اسم المعرکة أیضا لهذه القلعة ( Alarcos ) ویطلقون علیها کارثة الأرک لعظیم مصابهم فیها.
[عدل]ما قبل المعرکة
قام ملک البرتغال ( سانشوالأول ) بغزو مدینة شلب المسلمة - تعرف الآن باسم سلفش ( faro ) - بمساعدة القوات الصلیبیة وکان ذلک فی عام 1191 م. عندما علم السلطان الموحدی یعقوب المنصور بذلک جهز جیشه وعبر البحر لبلاد الأندلس وحاصرها وأخذها وأرسل فی ذات الوقت جیشا من الموحدین والعرب فغزا أربع مدن مما بأیدی المسیحیین من البلاد التی کانوا قد أخذوها من المسلمین قبل ذلک بأربعین عاما مما ألقى الرعب فی ملوک أیبیریا وخاصة ألفونسو الذی طلب من السلطان الهدنة والصلح فهادنه 5 سنین وعاد إلى مراکش عاصمة بلاد المغرب.
لما انقضت مدة الهدنة أرسل ألفونسو جیشا کثیفا إلى بلاد المسلمین فنهبوا وعاثوا فسادا فی أراضیهم وکانت هذه الحملة استفزازیة وتخویفیة أتبعها ألفونسو بخطاب للسلطان یعقوب المنصور - استهزاء به وسخریة منه - یدعوه فیه إلى مواجهته وقتاله فلما قرأ السلطان المنصور الخطاب کتب على ظهر رقعة منه ( أرجع إلیهم فلنأتینهم بجنود لا قبل لهم بها ولنخرجنهم منها أذلة وهم صاغرون الجواب ما ترى لا ما تسمع ) . واشتد حنق أبی یوسف، وأمر بالتأهب للحرب فی الأندلس، وأن یذاع الخطاب فی جنود الموحدین لیثیر غیرتهم، فثار الناس للجهاد ودوت صیحة الجهاد فی جمیع أنحاء المغرب ضد النصارى، وسیر قواته إلى الأندلس، وعبر إلى الجزیرة الخضراء فی 20/7/591هـ، ولم یسترح بها إلا قلیلاً، ثم بادر بالسیر إلى قشتالة وانضمت إلیه الجیوش الأندلسیة فتجمع له جیش ضخم یوصل بعض المؤرخین عدده لـ100 ألف مقاتل فیقولون أنه کانت المسافة بین مقدمة الجیش ومؤخرته مسیرة 3 أیام بینما یذکر آخرون أن العدد بین 60 و80 ألف مقاتل فقط. وانطلق المنصور بجیشه إلى بلاد الأندلس ومکث فی إشبیلیة مدة قصیرة نظم فیها جیشه وتزود بالمؤن وبادر بالسیر إلى طلیطلة عاصمة مملکة قشتالة فبلغه أن ألفونسو حشد قواه فی مکان بین قلعة رباح وقلعة الأرک فغیر مساره إلى هناک وعسکر فی مکان یبعد عن موضع جیش ألفونسو مسیرة یومین ومکث یستشیر وزرائه وقادة جیشه فی خطط المعرکة وکان ذلک فی الثالث عشر من یونیو عام 1195 الموافق 4 شعبان 591 هـ.
کان أبو عبد الله بن صنادید أحد قادة الحرب الأندلسیین الذی کان من أعقل وأخبر زعماء الأندلس بمکائد الحروب فأشار على السلطان المنصور باختیار قائد موحد للجیش کما أشار علیه بتقسیم الجیش إلى أجزاء على النحو التالی:
الأندلسیون ویقوده أحد زعماؤهم حتى لا تضعف عزیمتهم عندما یولى علیهم أحد لیس منهم - اختیر ابن صنادید لقیادتهم - . ویوضع فی میمنة الجیش.
العرب والبربر ویوضعون فی المیسرة.
الجیش الموحدی النظامی ویوضع فی القلب.
المتطوعون من عرب وبربر وأندلسیین ویوضعون فی مؤخرة الجیش لضعف خبرتهم بالقتال.
السلطان المنصور وحرسه وجیشه الخاص وبعض المتوطعین کقوات احتیاطیة تعسکر وراء التلال على مسافة قریبة من المعرکة، ثم تنقض فجأة على العدو بهجوم مضاد متى لزم الأمر.
استجاب السلطان لإشارة ابن صنادید وعینه قائدا للجیش الاندلسی واختار أحد وزرائه وهو أبو یحیى بن أبی حفص کقائد عام وکان السلطان یمر على أفراد جیشه ویحمسهم ویبث فیهم الشجاعة والثقة بنصر الله. ومما یروى ان السلطان المنصور خطب فی الجیش بعد اکتمال الحشد والاستعداد وقال:"اغفروا لی فان هذا موضع غفران وتغافروا فی ما بینکم, وطیبوا نفوسکم واخلصو الله نیاتکم". فبکى الناس جمیعا.
على الجبهة . . .