نوربخشیه

نهضت نوربخشیه شاخه ای شیعی از سلسله کبرویه بود که در دوره حکومت تیموریان توسط محمد قاینی معروف به سید محمد نوربخش خراسانی موجودیت یافت.نوربخشیه همانند حروفیه یک گرایش انقلابی را با شعار مهدویت در افق سیاسی تیموریان نمایان کرد. این نهضت توسط عده ای از کبرویهُ خراسان و علیه شاهرخ تیموری شکل گرفت. در طی این قیام سید محمد ادعای مهدویت کرد اما بلافاصله توسط نیروهای شاهرخ شاه سرکوب شدند.
میر سید علی همدانی
زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۹۰). روزگاران. تهران: مهارت. شابک ۹۶۴۹۷۸-۹۶۴-۶۹۶۱-۱۱-۱ مقدار |شابک= را بررسی کنید: length (کمک). تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

نوربخشیّه
از فرقه های منشعب از سلسلۀ معروفیه منسوب به سیدعلاءالدین محمد معروف به نوربخش. این فرقه و نیز فرقۀ ذهبیه درحقیقت دو انشعاب از سلسلۀ کبرویه اند. در تواریخ تصّوف آورده اند که چون خواجه اسحاق خُتّلانی، خلافت خود را به سیّد نوربخش وانهاد، و میرشهاب الدّین عبدالله بُرزش آبادی مشهدی، دوست دیگر و نزدیک ختلانی، این خلافت را نپذیرفت، عملاً کبرویان به دو طایفه تقسیم شدند: طایفه ای که قطبیّت نوربخش را پذیرفتند و از این رو، خود را نوربخشیّه خواندند، و طایفه ای که با سرسپردن به مشهدی، فرقۀ ذهبیّۀ اغتشاشیه را پدید آوردند. به هر روی، کرسی نامۀ مشایخ این سلسله چنین است: ۱. سیّدمحمّد نوربخش؛ ۲. اسحاق ختلانی؛ ۳. میر سیّدعلی همدانی؛ ۴. محمود مزدقانی؛ ۵. علاءالدوله سمنانی؛ ۶. عبدالرحمن اسفراینی؛ ۷. احمدجورفانی؛ ۸. علی لالا؛ ۹. نجم الدین کبری؛ ۱۰. عماربن یاسر بدلیسی؛ ۱۱. ابوالنجیب سهروردی؛ ۱۲. احمد غزالی؛ ۱۳. ابوبکر نسّاج؛ ۱۴. ابوالقاسم گرکانی؛ ۱۵. ابوعثمان مغربی؛ ۱۶. ابوعلی کاتب؛ ۱۷. ابوعلی رودباری؛ ۱۸. جنید بغدادی؛ ۱۹. سرّی سقطی؛ ۲۰. معروف کرخی. شیخ محمّد لاهیجی، صاحب مفاتیح الاعجاز و خلیفۀ بلافصل سیدنوربخش، از معروف ترین مشایخ این سلسله است. در بعضی کرسی نامه ها، شیخ بهایی و فیض کاشانی را دو تن از سه خلیفۀ شیخ محمّد مؤمن سدیری، از مشایخ این سلسله، دانسته اند، امّا این مطلب از نظر زمانی صحیح نمی نماید. همزمان با روی کار آمدن صفویه، شاه سید قاسم فیض بخش ( ـ۹۱۷ق)، نوۀ سید محمد نوربخش، آشکارا گرایش خود را به مذهب تشیع اعلام داشت و فرقۀ نوربخشیه رونق فراوان یافت. این فرقه در گسترش تشیع در هندوستان و منطقۀ کشمیر نقش مهمی داشته است. این طریقت در اواخر حکومت صفویه تحت فشار قرار گرفت و از رونق آن کاسته شد و هیچ گاه نتوانست شکوفایی اوایل صفویه را بازیابد.