؛ محقق و مصحح کتاب آقای محمد باقر خالصی است.
می باشد و در نوع خود بی نظیر است. کتاب مفتاح الکرامة بی نظیرترین شرح قواعد الاحکام تالیف علامۀ حلی (م ۷۲۶ ق) (قده) است. اگر چه شروح متعددی نظیر
، کشف اللثام بر قواعد علامه نوشته شده است اما هیچ کدام از آنان هم سطح و هم طراز با این کتاب نیستند. در این کتاب تمام اقوال و نظریات فقهای عظام، اجماع اصحاب و حتی موارد مشهورترین آنان با دقتی کم نظیر و روشی بدیع گردآوری شده است. آن گونه که در خطبۀ کتاب آمده است «مفتاح الکرامة» را به دستور استادش شیخ جعفر بن خضر جناحی (م ۱۲۲۸ ق)، معروف به
، اعجوبۀ فقه و فقاهت در زمان خود تالیف نموده است و حدود سی سال (۱۲۲۶- ۱۱۹۷) تالیف آن طول کشیده است. با توجه به این که کتاب در اواخر عمر مؤلف تالیف شده است و بنابراین چکیده و خلاصۀ افکار علمی بلند و فقهی این فقیه بزرگوار بوده و همین طور حلقۀ واسطۀ افکار بلند اساتید بزرگوارش همچون سید محمد مهدی طباطبایی مشهور به بحر العلوم (م ۱۲۱۲ ق) و
(م ۱۲۲۸ ق) و شاگردانی هم چون شیخ محمد حسن نجفی ، صاحب جواهر الکلام (م ۱۲۶۶ ق) و شیخ حسن بن جعفر کاشف الغطاء (م ۱۲۶۲ ق) می باشد.
wikifeqh: طهارت آغاز نشده است بلکه ابتدا در سال ۱۱۹۹ ق جلد هشتم (کتاب
مواریث یا فرائض ) به پایان رسیده است. سپس کتاب طهارت در سال ۱۲۰۱ ق پایان یافته است. نکتۀ قابل ذکر این که سال ۱۳۰۱ ق که به عنوان تاریخ اتمام کتاب طهارت در آخر جلد اول «مفتاح الکرامة» و هم چنین در «الذریعة» ذکر شده است صحیح نیست و سال ۱۲۰۱ ق با ۱۳۰۱ ق اشتباه شده است. پس از کتاب طهارت، کتاب صلاة در سال ۱۲۰۵ ق پایان یافته است و از تاریخ اتمام کتاب زکات اطلاعی در دست نیست و آنچه در انتهای جلد سوم آمده که: قد عاقه الاجل عن اکماله و اکمال باقی العبادات، یعنی مؤلف قبل از پایان یافتن کتاب زکات و باقی مباحث قسمت عبادات دار فانی را وداع گفته است، صحیح نمی باشد؛ زیرا مؤلف در آخرین سال های زندگانی خود یعنی سال ۱۲۲۶ ق، کتاب های اقرار ، قضاء و قسمتی از دیات را تالیف نموده است. تاریخ اتمام جلد چهارم (کتاب متاجر ) نیز مشخص نیست. در جلد پنجم کتاب های دین و توابع آن را بین سال های ۱۲۱۶ تا ۱۲۲۱ ق تالیف نموده است. جلد ششم شامل کتاب های
امانات و توابع آن، جعاله ، غصب و شفعه در سال ۱۲۲۳ ق تالیف شده است. جلد هفتم شامل کتاب های احیاء موات تا وکالت در سال ۱۲۲۵ ق پایان یافته است، جلد هشتم که قبلا گذشت. جلد نهم، کتاب های وقوف و صدقات ، و اقرار در
جمادی الاولی و ذی القعدۀ سال ۱۲۲۶ ق پایان یافته است. در این مجلد کتاب وصایا ناتمام مانده و تاریخ اتمام آن مشخص نیست. جلد دهم شامل کتاب های قضاء و قسمتی از دیات ، از تاریخ اتمام آنها اطلاع دقیقی در دست نیست. اگر چه در الذریعة تاریخ اتمام کتاب قضاء را سال ۱۲۲۶ ق اعلام نموده است. تاریخ اتمام جلد یازدهم که حاشیۀ مؤلف بر کشف اللثام فی شرح قواعد الاحکام تالیف
محمد بن حسن اصفهانی معروف به
فاضل هندی (م ۱۱۳۷ ق) است، نیز مشخص نمی باشد. به نظر می رسد که کتاب هایی که تاریخ اتمام آنها مشخص نیست. بین سال های ۱۲۰۵ ق تا ۱۲۱۶ ق تالیف شده اند. نکتۀ قابل توجه این که علامۀ محقق آقا بزرگ تهرانی در الذریعة گفته است که کتاب نکاح و اوائل کتاب طلاق مفتاح الکرامة را در کتابخانۀ شیخ عبد الحسین تهرانی در کربلا دیده است که در چاپ های فعلی موجود نیست. کتاب مفتاح الکرامة در ابتدا ۳۲ جلد خطی بوده است که بعدها به صورت ده جلدی چاپ شده است. از این ده جلد، جلدهای اول تا پنجم و همین طور جلد هشتم در سال ۱۳۲۶ ق و جلد هفتم در سال ۱۳۲۷ ق بوسیلۀ چاپخانۀ شوری مصر در قاهره چاپ شده است. جلد ششم و امانات و توابع آن در سال ۱۳۳۳ در چاپخانۀ وطن علویه در دمشق بوسیلۀ سید محمد محسن امین مؤلف اعیان الشیعة چاپ شده است. جلد نهم و دهم و یازدهم به دستور
آیت الله العظمی آقا حسین بروجردی (م ۱۲۷۶ ق) و به مدیریت و تصدی آقای محمد حسین کوشان پور در سال ۱۳۷۶ ق در تهران چاپ شده است. مصحح و مسئول تحقیق جلد نهم محمد باقر حسینی شهیدی بوده است. جلد دهم و یازدهم توسط احمد بن محمد صادق قمی در سال ۱۳۰۷ ق نسخه برداری شده است.
ویژگی های کتاب
۱. از ویژگی های بسیار مهم کتاب، استقراء تام در اقوال و نظریات فقها و مراجعۀ مستقیم به کتاب های آنان می باشد، مؤلف دارای کتابخانۀ ای بوده است که تمام کتاب های فقهی مورد نیازش در اختیار او بوده است و بنابراین به کمتر کتابی به صورت نقل قول اشاره دارد. ۲. از دیگر ویژگی های کتاب احترام مؤلف به اساتید بزرگوارش می باشد. صاحب اعیان الشیعة در این رابطه می گوید: اما تعظیمه لاهل العلم و لا سیما مشایخه فلم یعهد مثله من غیره قدیما و حدیثا کما یظهر من دیباجات کتبه و قال بعض العلماء ما رایت مصنفا کصاحب مفتاح الکرامة فانه و ان نسب جمیع ما حققه من مصنفاته الی مشایخه هضما لنفسه و قال فی خطبة بعض مصنفاته: ما کان فیها من تحقیق سمین فهو للاستاد و ما کان فیه من غش فهو لی، و هذا ما رایته من غیر المصنفین. ۳. مؤلف در نگارش این کتاب به تلاشی شبانه روزی دست زده است بطوری که بسیاری از کتاب ها را در نیمه های شب یا نزدیک فجر به پایان رسانیده است. به عنوان مثال کتاب طهارت را در ربع آخر شب و کتاب دین را ساعتی قبل از اذان صبح ، جلد هفتم ( احیاء موات و توابع آن) را بعد از
نیمه شب نهم ماه مبارک رمضان ، کتاب شفعه و اقرار را در شب های قدر و شب
عید فطر به پایان رسانیده است. حتی در ماه مبارک رمضان و شب های قدر به تالیف کتاب اقدام نموده بطوری که ۸ تا ۱۰ جزء از کتاب اقرار را در ماه مبارک رمضان به پایان رسانیده است. در این رابطه نیز شعری به این مضمون سروده است. ۴. مؤلف در سال های ۱۲۲۱ ق تا ۱۲۲۶ ق در حالی که شهر نجف اشرف و کربلای معلا و حله به محاصره وهابی ها و
آل سعود درآمده بود، به تالیف جلدهای ششم و هفتم و هشتم مفتاح الکرامة پرداخته است در واقع اواخر این کتاب ها تاریخچه ای از زمان و رویدادهای آن را در بردارد و اوضاع آن زمان در آنها حکایت شده است. مؤلف در این قسمت های کتاب از قتل مردان و
کودکان و گرفتن اموال و تسلط بر شهر مکه و مدینه منوره و تخریب قبرستان بقیع و حمله به نجف اشرف و تعطیلی سه سالۀ زیارت مکۀ منوره و بسته شدن راه ها و قتل عام زائرین
امام حسین علیه السلام و به آتش کشیده شدن مزارع خبر داده است. ۵. از دیگر ویژگی های کتاب، قلم روان و تسلط مؤلف به لغات و
ادبیات عرب و سرودن شعرهای عربی است که متن کتاب شاهد بر این مدعی است. ۶. در پایان بعضی از مجلدها نصایح وی به طالبین علم و معرفت دیده می شود که آنها را تشویق به فراگیری فقه و علوم دینی نموده است. در آخر جلد نهم (کتاب اقرار) این گونه می خوانیم: و اوصی اخوانی بالجد و الجهد و الاشتغال و تتبع الاخبار و الاقوال مع کمال الضبط و عدم التعویل علی الانفال و بالاشتغال فی اللیل و النهار و ان لا یغادر من اوقاتهم فی غیر تحصیل و بالزهد فی هذه الدنیا فان المیل الیها آفة التحصیل.
گفتار بزرگان
...
wikifeqh:
علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) است. نویسندهٔ این کتاب سید محمدجواد حسینی عاملی از علمای قرن سیزدهم است. او کتاب را به درخواست استادش شیخ جعفر کاشف الغطاء نوشته است. این کتاب تعدادی از ابواب فقهی را دربردارد و در آن آرای فقیهان در رابطه با هر مسئله گردآوری شده است.
سید محمدجواد حسینی عاملی، عالم شیعی که در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم می زیست. او در سال ۱۱۶۴ق در شقراء از روستاهای
جبل عامل لبنان به دنیا آمد و در سال ۱۲۲۶ق در نجف درگذشت.
او در دوران تحصیل خود از درس کسانی چون وحید بهبهانی، سید علی طباطبائی، سید مهدی بحرالعلوم و جعفر کاشف الغطاء بهره برد. از او کتب بسیاری به جا مانده است که غالب آن ها در موضوعات فقهی نوشته شده اند.
