خط رقاع

خط رِقاع از جمله خطوط ششگانه در خوشنویسی اسلامی است که اغلب برای مکاتبات خصوصی بر روی کاغذهایی در ابعاد کوچک یا نگارش کتاب ها و جزوات عرفی و غیر مذهبی به غیر قرآن یا ادعیه رواج داشت.
خط توقیع
پدیدآوردن یا حداقل سامان دادن و منزه کردن تمامی خطوط ششگانه را از ابتکارات ابن مقله می دانند؛ اما در کتاب الفهرست اثر ابن ندیم اختراع این خط به ذوالریاستین فضل بن سهل نسبت داده شده است.
این خط از خطوط محبوب خوشنویسان عثمانی بود و توسط خوشنویس مشهور شیخ حمدالله الاماسی (درگذشت: ۹۲۶ ه‍.ق) اصلاحات لازم در آن صورت گرفت. این خط به تدریج توسط دیگر خوشنویسان ساده تر شد و به صورت خط رقعه درآمد که امروزه از رایج ترین و متداول ترین خطوطی است که در سرتاسر دنیای عرب به کار می رود.
کلمه رِقاع جمع رُقعَة است به معنی پاره ها و نوشته های مختصر و به معنی صفحهٔ کوچک است.

[ویکی اهل البیت] کلمه رِقاع جمع رُقعَه است به معنی پاره ها و نوشته های مختصر و به معنی صفحه ی کوچک است. خط رِقاع از جمله خطوط ششگانه در خوشنویسی اسلامی است. این خط از خط ثلث مشتق شده است، که اغلب برای مکاتبات خصوصی بر روی کاغذهایی در ابعاد کوچک و یا نگارش کتاب ها و جزوه های عرفی و غیر مذهبی و داستان ها و حکایت ها رواج داشت است. خط رقاع بر اثر نیاز به تندنویسی و مختصر نوشتن، در نامه نگاری ها بکار می رفته است. و از نظر تشابه و مقایسه با خط فارسی شبیه خط شکسته نستعلیق در مقابل خط نستعلیق است.
صورت و اشکال خط رقاع به صورت مفرد و در ترکیب مانند خط ثلث و توقیع است و شباهت بسیار زیادی به خط توقیع دارد. اختلافات رقاع با توقیع به شرح زیر است:
1- تفاوت خط توقیع با رقاع بیشتر در درشتی و ضخامت ِ بیشتر حروف نسبت به رقاع هست و قوس ها نیز کم انحناترند. در خط رقاع دور بیشتر از توقیع است.
2- در خط رقاع زبانه ی قلم، در تراش کوتاه تر از توقیع است.
3- حروف رقاع ریزتر و لطیف تر از حروف توقیع نوشته می شود.
4- در منتصبات رقاع مانند الف و کاف و لام ترویس ( سَرک ) لزومی ندارد.
پدیدآوردن و یا حداقل سامان دادن و منزه کردن تمامی خطوط ششگانه را از ابتکارات ابن مقله می دانند ؛ اما در کتاب «الفهرست» اثر ابن ندیم اختراع این خط به ذوالریاستین فضل بن سهل نسبت داده شده است. این خط از خطوط محبوب خوشنویسان عثمانی بود و اصلاحات لازم در آن توسط خوشنویس مشهور شیخ حمدالله الاماسی (متوفی ۹۲۶ ه‍..ق) صورت گرفت. این خط به تدریج توسط دیگر خوشنویسان ساده تر شد و به صورت خط رقعه درآمد که امروزه از رایج ترین و متداول ترین خطوطی است که در سرتاسر دنیای عرب به کار می رود.
رقاع خطی است گرم و نرم که حرکت قلم در گردش آن آزادتر از ثلث و توقیع و تقریباً تمام آن دور است و کمتر از یک ششم سطح در آن دیده می شود. حرکت قلم در آن سریع و حروف پر و فربه و کوتاه نوشته می شود. و بدین جهت قلم آن مدوّر یعنی دو نیش آن مساوی تراشیده می شود. این خط بیشتر بدون تداخل و تو در تو شدن با فاصله منظم نوشته می شود (گاهی به ضرورت درهم نوشته می شود.) و دارای ترکیبی یکنواخت و یکدست و خالص می باشد. این خط بیشتر بدون اعراب و حرکات و تزیینات، و گاهی با اندک تزیین و جزیی حرکات نوشته می شود. رقاع مانند خط إجازه در پایان قرآن و کتاب و تعیین تاریخ و نام امراء و بزرگان و نام نویسنده نیز بکار برده می شده است.