اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری

اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری (به طور خلاصه: اخلاق پروتستانی) نوشتهٔ ماکس وبر یکی از مهم ترین متن های کلاسیک جامعه شناسی است. این اثر ابتدا به صورت یک مقالهٔ دو قسمتی در آرشیو علوم اجتماعی و سیاست اجتماعی (به آلمانی: Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik) که وبر از سردبیرانش بود منتشر شد و بلافاصله بحث های زیادی را در محافل آکادمیک برانگیخت. انجمن بین المللی جامعه شناختی (به انگلیسی: International Sociological Association) این کتاب را مهم ترین اثر قرن بیستم دانسته است.
اقتصاد و اجتماع
شکل کنونی کتاب حاصل مجموعه ای است که پارسونز در ۱۹۳۰ به چاپ رساند. وی با اجازهٔ ماریان وبر (همسر ماکس وبر) مجموع مقالهٔ دوقسمتی وبر که در سال های ۱۹۰۴ و ۱۹۰۵ چاپ شده بود را به همراه مقدمهٔ ۱۹۲۰ او بر جلد اول جامعه شناسی دین در قالب کتابی به انگلیسی ترجمه و چاپ کرد. از زمان انتشار اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، واکاوی نقش باورهای دینی در تکوین روابط اجتماعی به یکی از مسائل مهم در جامعه شناسی کلان بدل شده است.
در این کتاب وبر نوشته است که سرمایه داری در شمال اروپا هنگامی ظهور کرد که اخلاق پروتستانی و به طور خاص کالوینیسم، گروه های انبوهی از مردم را برای درگیر شدن با کار در جهانی عرفی، توسعه بنگاههای خودشان و پرداختن به تجارت و تجمیع ثروت برای سرمایه گذاری برانگیخت. به عبارت دیگر اخلاق پروتستانی کار، نیروی مهمی در پشت کنش جمعی برنامه ریزی نشده و هماهنگ نشده ای بود که توسعه سرمایه داری را تحت تأثیر خود قرار داد.
عمدتاً ادیان، نگرشی مثبت به حیات دنیوی و جمع آوری اموال ندارند. اما وبر در این کتاب، و تا حدودی در پاسخ به مارکس و تحلیل ماتریالیسم تاریخی او نشان می دهد که اخلاق پروتستانی، مبتنی بر خوانشی خاص از الهیات پروتستان شاخه کالونیسم، سعادت اخروی و آن جهانی را در رستگاری این جهانی می بیند. در اصل وبر تأکید دارد که ثروتمند شدن در این دنیا می تواند نشانگر فیض و رحمت الهی به فرد مؤمن و نشانه ای از رستگاری اخروی او باشد.

اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری (Über die protestantische Ethik und den Geist Kapitalismus)
کتابی در انتقاد از ماتریالیسم تاریخی، تألیف ماکس وبر، به زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۹۲۰ـ۱۹۲۱. وبر در این کتاب این نظریه را مطرح می کند که سرچشمۀ توسعۀ تاریخی و جنبش های طبقاتی فقط منافع اقتصادی نیست؛ پیشینه های روانی و دینی نیز در پدیدآمدن مظاهر سرمایه داری نقش داشته اند. بر این اساس، و درپی یافتن سرچشمه های دینی سرمایه داری، وبر به تحلیل کارویژه های اجتماعی کالونیسم، همچون یکی از مبادی عقلانی ایدۀ سرمایه داری، می پردازد. از منظر نظامِ عقلانی مبتنی بر کالونیسم، هدف از انباشتن سرمایه نه دستیابی به لذت های شخصی، بلکه سازمان دادن و عقلانی کردن کار و تولید است با هدف غنابخشیدن به زندگی آدمی. بدین ترتیب، وبر با فاصله گرفتن از اندیشۀ مارکسیستی، منشائی دینی برای نظام سرمایه داری قائل می شود. تاریخ در مبارزه ای میان دو قطب مثبت و منفی ایده های ذهنی آدمی پیش می رود. وبر نظام دموکراتیک پارلمانی را محکوم می کند و ظهور سازمان سیاسی آینده ای را پیش بینی می کند که مبتنی بر فرهمندی رهبری نظامی است.