پـِپتید (Peptide از واژهٔ یونانی πεπτίδια به معنی: گواردنی کوچک، گوارَک) بسپار (پلیمر)های کوچکی هستند که از به هم پیوستن اسیدهای آمینه با ترتیب مشخصی و با پیوند پپتیدی تشکیل شده اند.
پپتیدهای تاکی کینین
ماده P
کاسینین
نوروکینین A
اِلِدویسین
نوروکینین B
پپتیدهای وازو-اکتیو روده ای
VIP (پپتید وازو-اکتیو روده ای؛PHM27)
PACAP (پپتید فعال کننده آدنیلات سیکلاز مخاطی)
پپتید PHI 27 (ایزولوسین هیستیدین27)
GHRH 1-24 (هورمون آزادکننده هورمون رشد ۲۴–۱)
گلوکاگون
سکرتین
پپتیدهای وابسته به پلی پپتیدهای لوزالمعده ای
NPY (نوروپپتید Y)
PYY (پپتید YY)
APP (پلی پپتید لوزالمعده ای طیور)
PPY (پلی پپتید لوزالمعده ای)
پپتیدهای مخدره
پپتیدهای پروپیوملانوکورتین (POMC)
پنتا پپتیدهای انکفالین
پپتیدهای پرودی نورفین
پپتیدهای کالسیتونین
کالسیتونین
آمیلین
AGG01
پپتیدهای دیگر
پپتیدهای دافع نمک سدیم نوعB با علامت اختصاری BNP - در ماهیچه قلب تولید می شوند و در تشخیص بیماری کاربرد دارند.
لاکتوتری پپتیدها - لاکتو تری پپتیدها ممکن است عامل کاهش فشار خون باشند، اگر چه شواهد هنوز روشن نیستند.
پیوندهای پپتیدی پیوندهای شیمیایی کووالانسی ای اند که هنگامی تشکیل می شوند که گروه کربوکسیل یک اسید آمین با گروه آمینوی دیگری واکنش کند. به بیانی دیگر پپتیدها آمیدهایی هستند که به واسطه اثر متقابل بین گروه های آمینو و کربوکسیل آمینواسیدها تشکیل می شوند، در چنین ترکیبهایی گروه آمینو -NHCO-، به نام اتصال یا پیوند پپتیدی نامیده می شود. وجه تمایز بین آن ها بر اساس تعداد باقی ماندههای اسید آمینه در هر مولکول می باشد، که بر این اساس به عنوان دی پپتید، تری پپتید و غیره و در نهایت بس پپتید (پلی پپتید) خوانده می شوند. پروتئین ها، مولکول های بس پپتیدی (پلی پپتیدی) ای هستند که از کنار هم قرار گرفتن چندین واحد بس پپتیدی چه به صورت خطی و چه به شکل های موضعی، سه بعدی یا حتی چند زیرواحد بس پپتیدی که به شکل فضایی در کنار هم قرار می گیرند، موسوم به ساختار نوع چهارم، تشکیل می شوند.
تمایز بین آن ها در این است که پپتیدها رشته هایی کوتاه و بس پپتیدها و پروتئین ها رشته هایی بلند از اسید آمینه هستند. به عبارتی تمایز بین آن ها در تعداد پپتیدهای تشکیل دهنده زنجیره می باشد. کوتاه ترین پپتیدها دی پپتیدها هستند، که شامل دو اسید آمینه پیوند شده توسط یک پیوند پپتیدی ساده می باشند، و بعد از آن تری پپتید، تترا پپتید و ... یک بس پپتید (پلی پپتید) یک زنجیره طولانی، پیوسته و بدون شاخه از اسیدهای آمینه است. همچنین پپتیدها از پروتئین ها بر اساس اندازه تمیز داده می شوند و به عنوان یک قرارداد شامل پنجاه اسید آمینه یا کمتر هستند. پروتئین ها شامل یک یا بیشتر از پلی پپتیدهایی هستند که بر اساس کارکرد زیست شناسی شان در کنار هم قرار گرفته اند، این دسته ها اغلب با لیگاند هایی همچون کوآنزیم ها، کوفاکتور ها یا پروتئین های دیگر یا درشت مولکول دیگری (همچون DNA ،RNA و ...) یا مجموعه های بزرگ مولکولی پیچیده پیوند تشکیل می دهند. در نهایت هر چند آنچه که در تکنیک های آزمایشگاهی به منظور تعیین یا تشخیص به کار برده می شوند در مورد پپتیدها متفاوت است با پلی پپتیدها و پروتئینها، (به عنوان نمونه تعیین و تشخیص با روش های الکتروفورز، کروماتوگرافی و غیره)، با این همه مرز مشخصی بین پپتیدها و پلی پپتیدها یا پروتئین ها وجود ندارد. پپتیدهای بلند زنجیره مانند بتا-آمیلویید به عنوان پروتئین مورد مطالعه قرار می گیرند و پروتئین های کوچکتر مانند انسولین به عنوان پپتید. از این رو پپتیدها در ردیف مواد شیمیایی چندپار(اولیگومر) و بسپار(پلی مر) قرار می گیرند در حالی که همچنان جز اسیدهای نوکلییک، اولیگوساکارید ها و پلی ساکارید ها طبقه بندی می شوند.
اسیدهای آمینه ای که در زمره پپتیدها جای داده می شوند، باقی مانده واکنشی هستند که در طی آن یا یک یون هیدروژن از پایانه آمینی یا یک یون هیدروکسیل از پایانه کربوکسیلی یا هر دو آزاد می شوند، همچنانکه یک مولکول آب در طی تشکیل هر پیوند آمیدی آزاد می شود. همه پپتیدها به جز پپتیدهای حلقوی دارای یک پایانه نیتروژنی و یک پایانه کربنی هستند (همان طور که در شکل تتراپپتید نشان داده شده است).
پپتیدهای تاکی کینین
ماده P
کاسینین
نوروکینین A
اِلِدویسین
نوروکینین B
پپتیدهای وازو-اکتیو روده ای
VIP (پپتید وازو-اکتیو روده ای؛PHM27)
PACAP (پپتید فعال کننده آدنیلات سیکلاز مخاطی)
پپتید PHI 27 (ایزولوسین هیستیدین27)
GHRH 1-24 (هورمون آزادکننده هورمون رشد ۲۴–۱)
گلوکاگون
سکرتین
پپتیدهای وابسته به پلی پپتیدهای لوزالمعده ای
NPY (نوروپپتید Y)
PYY (پپتید YY)
APP (پلی پپتید لوزالمعده ای طیور)
PPY (پلی پپتید لوزالمعده ای)
پپتیدهای مخدره
پپتیدهای پروپیوملانوکورتین (POMC)
پنتا پپتیدهای انکفالین
پپتیدهای پرودی نورفین
پپتیدهای کالسیتونین
کالسیتونین
آمیلین
AGG01
پپتیدهای دیگر
پپتیدهای دافع نمک سدیم نوعB با علامت اختصاری BNP - در ماهیچه قلب تولید می شوند و در تشخیص بیماری کاربرد دارند.
لاکتوتری پپتیدها - لاکتو تری پپتیدها ممکن است عامل کاهش فشار خون باشند، اگر چه شواهد هنوز روشن نیستند.
پیوندهای پپتیدی پیوندهای شیمیایی کووالانسی ای اند که هنگامی تشکیل می شوند که گروه کربوکسیل یک اسید آمین با گروه آمینوی دیگری واکنش کند. به بیانی دیگر پپتیدها آمیدهایی هستند که به واسطه اثر متقابل بین گروه های آمینو و کربوکسیل آمینواسیدها تشکیل می شوند، در چنین ترکیبهایی گروه آمینو -NHCO-، به نام اتصال یا پیوند پپتیدی نامیده می شود. وجه تمایز بین آن ها بر اساس تعداد باقی ماندههای اسید آمینه در هر مولکول می باشد، که بر این اساس به عنوان دی پپتید، تری پپتید و غیره و در نهایت بس پپتید (پلی پپتید) خوانده می شوند. پروتئین ها، مولکول های بس پپتیدی (پلی پپتیدی) ای هستند که از کنار هم قرار گرفتن چندین واحد بس پپتیدی چه به صورت خطی و چه به شکل های موضعی، سه بعدی یا حتی چند زیرواحد بس پپتیدی که به شکل فضایی در کنار هم قرار می گیرند، موسوم به ساختار نوع چهارم، تشکیل می شوند.
تمایز بین آن ها در این است که پپتیدها رشته هایی کوتاه و بس پپتیدها و پروتئین ها رشته هایی بلند از اسید آمینه هستند. به عبارتی تمایز بین آن ها در تعداد پپتیدهای تشکیل دهنده زنجیره می باشد. کوتاه ترین پپتیدها دی پپتیدها هستند، که شامل دو اسید آمینه پیوند شده توسط یک پیوند پپتیدی ساده می باشند، و بعد از آن تری پپتید، تترا پپتید و ... یک بس پپتید (پلی پپتید) یک زنجیره طولانی، پیوسته و بدون شاخه از اسیدهای آمینه است. همچنین پپتیدها از پروتئین ها بر اساس اندازه تمیز داده می شوند و به عنوان یک قرارداد شامل پنجاه اسید آمینه یا کمتر هستند. پروتئین ها شامل یک یا بیشتر از پلی پپتیدهایی هستند که بر اساس کارکرد زیست شناسی شان در کنار هم قرار گرفته اند، این دسته ها اغلب با لیگاند هایی همچون کوآنزیم ها، کوفاکتور ها یا پروتئین های دیگر یا درشت مولکول دیگری (همچون DNA ،RNA و ...) یا مجموعه های بزرگ مولکولی پیچیده پیوند تشکیل می دهند. در نهایت هر چند آنچه که در تکنیک های آزمایشگاهی به منظور تعیین یا تشخیص به کار برده می شوند در مورد پپتیدها متفاوت است با پلی پپتیدها و پروتئینها، (به عنوان نمونه تعیین و تشخیص با روش های الکتروفورز، کروماتوگرافی و غیره)، با این همه مرز مشخصی بین پپتیدها و پلی پپتیدها یا پروتئین ها وجود ندارد. پپتیدهای بلند زنجیره مانند بتا-آمیلویید به عنوان پروتئین مورد مطالعه قرار می گیرند و پروتئین های کوچکتر مانند انسولین به عنوان پپتید. از این رو پپتیدها در ردیف مواد شیمیایی چندپار(اولیگومر) و بسپار(پلی مر) قرار می گیرند در حالی که همچنان جز اسیدهای نوکلییک، اولیگوساکارید ها و پلی ساکارید ها طبقه بندی می شوند.
اسیدهای آمینه ای که در زمره پپتیدها جای داده می شوند، باقی مانده واکنشی هستند که در طی آن یا یک یون هیدروژن از پایانه آمینی یا یک یون هیدروکسیل از پایانه کربوکسیلی یا هر دو آزاد می شوند، همچنانکه یک مولکول آب در طی تشکیل هر پیوند آمیدی آزاد می شود. همه پپتیدها به جز پپتیدهای حلقوی دارای یک پایانه نیتروژنی و یک پایانه کربنی هستند (همان طور که در شکل تتراپپتید نشان داده شده است).
wiki: پپتید