تبصرة المتعلمین فی احکام الدین تالیف ابو منصور جمال الدین حسن بن یوسف بن مطهر حلی اسدی معروف به علامۀ حلی (م ۷۲۶ ق).
کتاب تبصرة المتعلمین از آثار مهم فقهی قرن هشتم و از مختصرترین و معروفترین آثار بجای مانده می باشد.این کتاب از زمان نگارش مورد توجه فقهای عظام واقع شده و به دلیل جایگاه والا و ویژۀ این کتاب، شروح متعددی بر آن زده شده، تا جایی که آقا بزرگ تهرانی به حدود ۳۰ شرح آن اشاره نموده است.
wikifeqh:
علامه حلی (متوفای ۷۲۶ ه ق ) می باشد که توسط علامه شیخ ابوالحسن شعرانی ( متوفای ۱۳۹۳ ه ق) ترجمه و شرح شده است که آن را به عبارت فصیح فارسی با حفظ
اصطلاح فقها ترجمه کرده است .
علامه بزرگ شیخ ابوالحسن شعرانی، از شخصیتهای برجسته دانشمندان کم نظیر اسلامی قرن چهاردهم هجری است. او بازمانده خاندانی از خاندانهای
علم و دانش و
تقوا و معنویت بود. میرزا ابوالحسن شعرانی ، در دوره جوانی که
حوزه علمیه قم تازه تأسیس شده بود، سفری به آن دیار کرد و در محضر اساتیدی مانند آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری ( مؤسس حوزه) و حاج
شیخ عبدالنبی نوری به ادامه تحصیل پرداخت. پس از سالها تحصیل در حوزه تازه تأسیس قم ، آهنگ حوزه کهن و پرخاطره نجف اشرف کرد. در بین اساتید حوزه علمیه نجف، سید ابوتراب خوانساری ( متوفای ۱۳۴۶ ق.) بیشتر از دیگران، شعرانی را مجذوب خود کرد. شیخ ابوالحسن شعرانی پس از تکمیل تحصیلات علمی و سیر و سلوک عرفانی و عملی، در اوج
استبداد رضا خانی، به تهران بازگشت و شروع به تبلیغ و تدریس و تحقیق و ادامه سیر و سلوک کرد. او خود در این باره می نویسد:« چون عهد شباب به تحصیل علوم و حفظ اصطلاحات و رسوم بگذشت... از هر عملی بهره بگرفتم و از خرمنی خوشه برداشتم. گاهی به مطالعه کتب ادب از عجم و عرب، و زمانی به دراست
اشارات و
اسفار ، و زمانی به تتبع تفاسیر و اخبار، وقتی به
تفسیر و تحشیه کتب فقه و
اصول و گاهی به تعمق در مسائل
ریاضی و معقول تا آن عهد به سر آمد... سالیان دراز، شب بیدار و روز تکرار همیشه ملازم دفاتر و کراریس و پیوسته موافق اخلام و قراطیس ناگهان سروش غیب در گوش، این ندا داد که علم برای معرفت است و معرفت بذر عمل و طاعت، و طاعت بی اخلاص نشود و این همه میسر نگردد مگر به توفیق خدا و توسل به اولیا، مشغولی تا چندها. علم چندان که بیشتر خوانی چون عمل در تو نیست نادانی شتاب باید کرد و معاد را زادی فراهم ساخت، زود برخیز که آفتاب برآمد و کاروان رفت، تا بقیمتی باقی است و نیرو تمام از دست نشده، توسلی جوی و خدمتی تقدیم کن.» علامه شعرانی علاوه بر مهارت
کافی در فقه و اصول و تفسیر و
حدیث و
فلسفه و ریاضی و
عرفان و
کلام و...، با چندین زبان- غیر از فارسی و عربی - آشنا بود مانند:
فرانسه ،
ترکی ،
انگلیسی ،
عبری .
wikifeqh:
مجمع البیان و
ارشاد القلوب و
صحیفه سجادیه و تفسیر شیخ ابوالفتوح رازی و منهج الصادقین و کتاب کافی و
وافی و برخی از مجلدات
وسائل و لغات القرآن و غیر آن.
و مناسب می دید که بعضی از نکات فقهی را نیز جائی فراهم گردد.
ولی تألیف مستقل را برای گنجانیدن آن مناسب نیافت چون در تألیف باید به
استنساخ مطالب موجود و تکرار مکرر پرداخت.
کتب موجود را نیز مشاهده نمود که غالبا فروع بسیار دارد و مطالبی غیر محتاج الیه و جزئیات و تفاصیل ملالت آور که بکار خواص
اهل فن می آید نه عامه مردم.
wikinoor: تفسیر شیخ ابو الفتوح رازی و منهج الصادقین و کتاب کافی و وافی و برخی از مجلدات وسائل و لغات القرآن و غیر آن. و مناسب می دید که بعضی از نکات فقهی را نیز جائی فراهم گردد. ولی تألیف مستقل را برای گنجانیدن آن مناسب نیافت چون در تألیف باید به استنساخ مطالب موجود و تکرار مکرر پرداخت. کتب موجود را نیز مشاهده نمود که غالبا فروع بسیار دارد و مطالبی غیر محتاج الیه و جزئیات و تفاصیل ملالت آور که بکار خواص اهل فن می آید نه عامه مردم. اما کتاب تبصره علامه قدس سره جامع همه أبواب فقه است لذات مناسب دانست که آن را به عبارت فصیح فارسی با حفظ اصطلاح فقها ترجمه کند و هر چه مجمل باشد تفصیل دهد و مبهم را شرح کند و اگر قیدی لازم بود بر آن بیافزاید و نکات منظور در آن آمیزد. اما خود را مقید نساخت که از مطالب کتاب آن چه خود نمی پسندد و معتقد به آن نیست رد کند.
[ویکی فقه] تبصرهالمتعلمین فی احکام الدین (کتاب). تبصرة المتعلمین فی احکام الدین تالیف ابو منصور جمال الدین حسن بن یوسف بن مطهر حلی اسدی معروف به علامۀ حلی (م ۷۲۶ ق).
کتاب تبصرة المتعلمین از آثار مهم فقهی قرن هشتم و از مختصرترین و معروفترین آثار بجای مانده می باشد.این کتاب از زمان نگارش مورد توجه فقهای عظام واقع شده و به دلیل جایگاه والا و ویژۀ این کتاب، شروح متعددی بر آن زده شده، تا جایی که آقا بزرگ تهرانی به حدود ۳۰ شرح آن اشاره نموده است.
مهم ترین شروح
از مهم ترین این شروح می توان این ها را نام برد:- شرح آخوند خراسانی (م ۱۳۲۹ ق).- شرح آقا ضیاء الدین عراقی (م ۱۳۶۱ ق).- حاشیۀ سید محمد کاظم یزدی (م ۱۳۳۷ ق).- شرح سید محسن امین حسینی صاحب اعیان الشیعة (م ۱۳۷۱ ق).- شرح سید محسن حکیم (م ۱۳۸۹ ق).از علامۀ حلی گنجینه های گران بهای فقهی بجای مانده که بعضی از آنها مفصل و مبسوط مثل «مختلف الشیعة»، «تذکرة الفقهاء» و «منتهی المطلب» و بعضی نیز مختصرتر مثل کتاب مشهور و با ارزش «قواعد الاحکام» و «تحریر الاحکام»، و بعضی نیز بسیار مختصر مثل «ارشاد الاذهان»، «نهایة الاحکام»، «تلخیص المرام فی معرفة الاحکام» می باشند.از همۀ این کتاب ها مختصرتر «تبصرة المتعلمین» است. این کتاب در حالی که مختصرترین کتاب وی می باشد، یک دوره فقه از کتاب طهارت تا دیات است و به سبک فقه فتوایی نوشته شده است. متن بسیار روان و تقسیم بندی دقیق و منظم آن، این کتاب را از سایر آثار علامه متمایز نموده است.
تاریخ تالیف
از آنجایی که نسخه ای از کتاب که در زمان حیات مؤلف نوشته شده باشد موجود نیست و همین طور نام هیچ کدام از کتاب هایش در این کتاب دیده نمی شود از تاریخ دقیق تالیف کتاب اطلاع دقیقی در دست نیست.اما با توجه به این که ابن داود حلی، شیخ تقی الدین حسن بن علی کتاب «الجوهرة فی نظم التبصرة» که خلاصۀ تبصرة المتعلمین است، به درخواست سید عبد الکریم بن طاوس (م ۶۹۳ ق) دوست و هم درسی اش تالیف نموده است، می توان نتیجه گرفت که اگر تالیف کتابش یک سال قبل از وفات وی در سال ۶۹۲ ق بوده باشد بنابراین ۳۴ سال قبل از وفات علامۀ حلی کتاب «تبصرة المتعلمین» تالیف شده است.
تاریخ چاپ
...
