جنگل های ایران

بیشتر جنگل های ایران، در نواحی شمالی در حاشیه جنوب دریای خزر جای دارند. این مناطق جنگلی دارای آب و هوای معتدل شرجی می باشند و از شرق استان اردبیل تا استان خراسان شمالی کشیده شده اند و در این امتداد، سه استان گیلان، مازندران و گلستان را دربر می گیرند. رشته کوه البرز که بلندترین رشته کوه خاورمیانه است، همچون دیواری در مقابل رطوبت ناشی از دریای خزر ایستاده و مانع نفوذ آن ها به نواحی مرکزی ایران می شود؛ بنابراین این ابرها مجبور به بارش در نواحی شمالی می شوند و نواحی مرکزی خشک و بیابانی می شوند.تخریب جنگل های مازندران   تخریب جنگل های مازندران   تخریب جنگل های مازندران   تخریب جنگل های مازندران
جنگل های ایران بر روی هم ۳٬۴۰۰٬۰۰۰ یا سه میلیون و چهار صد هزار هکتار جنگل در دامنه های شمالی کوه های البرز و استان های ساحلی دریای خزر وجود دارد. مساحت جنگل های دیگر که پراکنده درسایر نقاط کشور می باشند تا سه میلیون هکتار است. از این جنگل ها تنها ۱، ۳ میلیون هکتار برای بهره برداری صنعتی قابل استفاده است، بقیه جنگل ها به سبب کمبود در نگاهداری درست یا آسیب های طبیعی مورد بهره برداری نیستند. براساس اسناد و مدارک موجود، ایران از زمان باستان تا آغاز قرن هیجدهم دارای جنگل های بسیار و گوناگون بود. پهنه جنگل های موجود در ایران با مرزهای کنونی در زمان هخامنشیان به بیش از ۱۶ میلیون هکتار می رسید. از بین بردن جنگل های ایران از زمان حمله مغول آغاز گشت و به ویژه در سه قرن گذشته به بالاترین مرتبه خود رسید. در زمان قاجار بین سال های ۱۲۸۱ و ۱۲۹۱ نزدیک به ۱۳۰ هزار تن زغال چوب از بریدن درختان جنگلی ایران تولید شد و به خارج از کشور صادر شد.
بدین سبب ملی کردن جنگل ها و مراتع و ملی کردن آب های کشور سرمایه های طبیعی و ثروت ایران در برنامه دولت قرار گرفت.
در ۶ بهمن ۱۳۴۱ در چهار چوب منشور انقلاب سفید جنگل های ایران ملی اعلام شد. بر اساس اصل دوم انقلاب شاه و مردم جنگل های ایران که آن ها را معادن طلای سبز لقب داده اند و مراتع کشور ملی شد و با این نزدیک یه ۱۲۰ میلیون هکتار جنگل های و مراتع کشور برای بهره برداری ملی در اختیار دولت قرار گرفت. در پهنه ای (مساحتی) نزدیک یه ۲۸،۰۰۰ هکتار جنگل های مصنوعی ایجاد شد. بیش از ۵،۰۰۰ هکتار فضای سبز دور شهرهای بزرگ ویا پارک های جنگلی بیشماری در منطقه های گوناگون کشور به وجود آمد. برنامه های گسترده ای دربارهٔ زنده کردن دوباره منابع جنگلی و حفاظت خاک و مهار کردن شن های روان و جلوگیری از پرشدن مخزن های سدها، جلوگیری از پیشرفت کویر و واپس راندن آن از راه نهال کاری کویری در ایران پیاده شد.

در ایران، به دلیل نوع خاک و تنوع آب وهوایی، برخی از نواحی کشور را جنگل های انبوه یا تُنُک فراگرفته است که در طی سالیان متمادی، پیوسته از وسعت آن کاسته شده است. جنگل یکی از منابع اقتصادی و ملی کشور است که ازبین رفتن آن و تبدیل جنگل ها به زمین زراعی و مرتع از سلامت و ارزش اقتصادی آن می کاهد. وسعت دقیق جنگل های ایران معلوم نیست. مقدار تقریبی جنگل های انبوه و مرطوب شمال، در دامنه های شمالی کوه های البرز، بیش از ۳میلیون هکتار است و حدود ۸میلیون هکتار جنگل های تنک و بوته زارهای نقاط مختلف کشور در نواحی خشک، نیمه خشک و گرمسیر گسترده شده است. جنگل های مرطوب شمال از شرق به جنگل های مینودشت و گلستان و از غرب به جنگل های ارسباران محدود می شود. این جنگل ها اغلب از درختان پهن برگ شکل گرفته است. از درختان جنگل های شمالی می توان از توس، بلوط، مازو، انجیلی، توسکا، شمشاد، زیتون و افرا نام برد. جنگل های مناطق نیمه خشک در کوه های زاگرس، از سردشت و کردستان تا فارس و کازرون و همچنین در ارتفاعات جنوبی البرز، به شکل مقطّع و تنک و وحشی دیده می شود. از درختان جنگل های نواحی نیمه خشک می توان از درختان بنه، بادام، ارس، کاج، توت (که از چین به ایران وارد شد)، چنار، سنجد، بید، صنوبر و تبریزی نام برد. درختان و درختچه های نواحی گرمسیری بسیار پراکنده اند و به همین دلیل جنگل های نواحی گرمسیری و بیابانی تُنک است. انتشار گونه های مختلف درختان در نواحی بیابانی و کویر به نسبت شوری و غلظت نمک زمین تغییر می کند و مدارهای مختلفی از درختچه ها در این مناطق به وجود می آید. از مهم ترین درختان و درختچه های نواحی گرمسیر و بیابانی است: کُنار، خرما، بیدار، گز، اوکالیپتوس، تاغ، داز، اسکنبیل، استبرق، لول و کرت.